Nizomiy nomidagi tdpuning fizika-matimatika fakulteti fa 101 k talabasi Tolibboyev Anvarning mexanika fanidan prezentatsiyasi

ataladi.
Elektr o‘tkazgichlar va izolyatorlar
Ikkita bir xil elektrometr olaylik. Ulardan birining sharchasi elektrlangan bo‘lsin. Ularni yonma-yon qo‘yib, elektrometrlar sharchalarini shisha tayoqcha bilan o‘zaro ulaylik. Elektrlangan elektrometrning ko‘rsatishi o‘zgarmaydi. Undagi elektr zaryadlari ikkinchi elektrometrga shisha tayoqcha orqali o‘tmaydi (10-a rasm). Bunga sabab, shisha elektrni o‘tkazmaydi. Endi elektrometrlar sharchalarini metall tayoqcha
bilan o‘zaro ulaylik. Birinchi elektrometrdagi elektr zaryadlari ikkinchi elektrometrga o‘tadi. Natijada birinchi elektrometr ko‘rsatishi kamayadi, ikkinchisiniki esa ortadi (10-b rasm). Bunga sabab, metall elektrni yaxshi o‘tkazadi.
9-rasm
10-rasm
Barcha metallar, tuz va kislotalarning suvdagi eritmalari hamda yer, beton, ko‘mir va boshqalar elektr o‘tkazgichlardir. Odam tanasi ham elektrni o‘tkazadi.
O‘zidan elektrni o‘tkazmaydigan moddalar dielektriklar deb ataladi. Dielektriklardan tayyorlangan buyumlar esa izolyatorlar deyiladi. «Dielektrik» grekcha so‘z bo‘lib, «o‘tkazmas» degan ma’noni bildiradi. «Izolyator» esa lotincha «izolyaro» so‘zidan olingan bo‘lib, «yakkalangan» degan ma’noni anglatadi. Dielektriklarga barcha turdagi shishalar, plastmassalar, rezina, kauchuk, sopol, havo kiradi.
1. 7-rasmda ko‘rsatilgan tajribani tushuntirib bering.
2. Elektroskop deb qanday asbobga aytiladi?
3. Maktab elektrometrining tuzilishi va qanday ishlashini aytib bering.
4. Elektr o‘tkazgichlar deb qanday moddalarga aytiladi? Unga misollar keltiring.
5. Qanday moddalar dielektriklarga kiradi? Izolyator nima? Unga misollar keltiring.

E’tiboringiz uchun raxmat