|
I-laboratoriya ishi.
Xlorid kislota eritmalariaro kelib chiqadigan diffuzion potentsiallar farqini o’lchash
Ish uchun zarur vositalar: millivoltmetr (rN-metr), qutblanmaydigan elektrodlar (2 dona) va ular uchun mo’ljallangan shtativ, agarli (3 dona) va bo’sh (I dona) sifonlar, xlorid kislotaning asosiy-0,1 n eritmasi, 50 ml hajmga mo’ljallangan o’lchov silindri va stakanchalar (5 dona), filtr qog’oz.
Maxsus ko’rsatma yordamida millivoltmetr bilan tanishib chiqilgach, asbob elektr tarmoqiga ulanadi va u qizib, o’z rejimiga tushib olguncha, (15 minut davomida) xlorid kislotaning asosiy eritmasidan uning quyidagi suyultirilgan eritmalari-0,01, 0,001 va 0,0001 ni tayyorlab olinadi. O’lchash moslamasi 7-rasmda ko’rsatilgandek qilib yig’iladi, ya’ni xlorid kislotaning 0,1 n eritmasi qo’yilgan stakancha “a” holatda, 0,01 n eritma quyilgan stanancha esa “b” holatga joyleshtiriladi. Stakanchalardagi eritmalar dastlab sifonchalar vositasida elektrodlarning kontakt erimalari bilan ulanadi. So’ngra stakanchalardagi xlorid kislota eritmalari boshqa bir agarli sifon (3) vositasida o’zaro ulanadi. Eritmalarning qutblik xolatlariga mos ravishda ularga aloqador elektrodlar millivoltmetrning klemmalariga ulanib, eritmalararo kelib chiqqan potentsiallar farqi o’lchanadi va yozib olinadi. O’lchash bajarilgach, stakenchalararo joylashtirilgan agarli sifon ishlatilayotgan eritmalarning biri bilan to’ldirilgan sifon (3) ga almashtiriladi-da sistemadagi potentsiallar farqi yana o’lchanadi.
7-rasm. Xlorid kislotasining ikki xil eritmalariaro kelib chiqadigan diffuzion potentsiyallar farqini o’lchashga mo’ljallangan qurilmaning chizmasi:
1-kontakt eritmalar (kaliy xloridning to’yingan eritmalari) ga tushirilgan qutblanmaydigan elektrodlar, 2-kontakt hasil qiluvchi sifonlar, 3-eritmalarni o’zaro ulovchi oraliq sifon, 4-ishlatilayotgan eritmalariing biri bilan to’ldiriladigan bo’sh sifon, “a” va “b” - xlorid kislota eritmalarining potentsial o’lchash paytidagi joylanish xolatlari.
“b” holatdagi 0,01 l eritma 0,001 n eritma bilan almashtiriladi. Bunda “a” holatdagi 0,1 n eritma o’z joyida qoldiriladi. Eritmalarning yangi juftlari dastlab agarli sifon, so’ngra, o’sha eritmalarning biri bilan to’ldirilgan sifon vositasida ulanib, har, ikki holatda, ulararo kelib chiqqan diffuzion potentsiallar farqlari o’lchanib yozib olinadi.
Ish davomida eritmalarning quyidagi ulararo yuzaga chiqadigan potentsiallar farqlari o’lchanadi:
3-jadval.
Variantlar
|
Xlorid kislota eritmalari
|
|
“a” holatdagi stakan
|
“b” holatdagi stakan
|
1
|
0,1 n
|
0,01 n
|
2
|
0,1 n
|
0,001 n
|
3
|
0,1 n
|
0,0001 n
|
4
|
0,01 n
|
0,001 n
|
Variantlar bo’yicha o’lchovlar bajarilgach, 2-tenglamaga binoan, variantlarning har bir jufti uchun ularga mos potentsiallar farqi kattaliklari hisoblab topilib, kuyidagi jadvalga yozib boriladi.
Diffuzion potentsiallar farqini o’lchashda va hisoblashda qo’lga kiritilgan ma’lumotlarni yozish formasi.
4-jadval
Yed va Yet
YemV
Eritmalar kontsentra-tsiyasi, n
|
Yeda-ning agarli sifon vositasida o’lchab olingan kattaliklari
|
Yed-ning suyuq sifon vositasida o’lchangan kattaliklari
|
Yedt-tenglamaga muvofiq topilgan kattaliklari +
|
Yedt- Yeda
|
Yedt- Yedj
|
|
0,1-0,01
|
|
|
|
|
|
|
0,1-0,001
|
|
|
|
|
|
|
0,1-0,0001
|
|
|
|
|
|
|
0,01-0,001
|
|
|
|
|
|
|
+-Kation va anion harakatchanliklari kattaligi ilovada keltirilgan.
So’ngra diffuzion potentsiallar farqi nazariy kattaliklari bilan birinchi galda agarli sifon ishlatib o’lchab olingan kattaliklar, ikkinchi galda suyuqlik bilan to’ldirilgan sifon vositasida o’lchab topilgan kattaliklararo chetlanishlar hisoblab topilib, ular ham yuqoridagi jadvalga ko’chiriladi. Jadval ma’lumotlarini bir-birlari bilan taqqoslab, quyidagi savollarga javob yoziladi.
I. Diffuzion potentsiallar farqining kattaliklari qanday omillarga bog’liq?
2. Variantlardagi eritmalararo agarli va suyuqlik sifonlari joylashtirib o’lchab olingan potentsiallar farqlari orasidagi nomuvofiqlikni qanday tushuntirsa bo’ladi?
Eslatma. I. Bir-eritma boshqasiga almashtirilganda, oraliq va kontakt sifonlarning uchlari har gal ularning navbatdagi eritmalarga tushiriladigan oldin, distillangan suv bilan chayilishi, keyin esa filtr qog’oz bilan quritilishi zarur.
2. O’lchash ishlari bajarilib bo’lingach, oraliq va kontakt sifonlar qurilmadan olinadi va ehtiyotlik bilan distillangan suvda chayiladi va kaliy xloridning to’yingan eritmasi quyilgan kristalizatorga tushirilib, ustidan qopqoq bilan yopib qo’yiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
