Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
11.4 Кўзатилган дарсни ҳужжатлаштириш. 
Дарс таҳлили асосан ўқув машғулотларини текшириш, ўрганиш 
шаклида олиб борилади. Бунда қўйидагилар кўзга ташланади: 
а) мактаб директори ва унинг ўринбосарларининг мактабда ўқитувчи ишига 
раҳбарлик доирасидаги дарс таҳлили; 
б) ўқитувчининг малакасини оширишга ёрдам бериши, такомиллаштириш, 
уларнинг тажрибаларини ўрганиш, оммалаштириш доирасидаги дарс 
таҳлили; 
в) ёш ўқитувчилар педагогик жараёнида назарий билимларниамалтётга қай 
даражада тадбиқ қилинаётганлигини текшириш ва унинг натижаларин 
ўрганиш, шунингдек ўргатиш доирасидаги дарс таҳлили; 

---

230 
г) ўқитувчиларнинг ўзаро бир-брларининг педагогик усул ва методларини 
ўрганиш доирасидаги дарс таҳлили; 
д) ўқувчилар жамоаси ёки бир ўқувчининг билим доираси, ўзлаштириш, 
ахлоқ мезонларига амал қилиш, ота-оналар, тарбиячилар ва бошқаларнинг 
дарс таҳлили. 
Демак, дарс таҳлилининг асосий мақсад ва вазифаси таълим-тарбия 
жараёнинг тўғри юналиши ва бажарилишини назорат этишгина эмас, балки 
уни талаблар даражасида амалга оширишдир. Дарс таҳлилини шартли 
равишда қўйидаги асосий 5 турга бўлиш мумкин:
Илмий таҳлил 
Методик таҳлил 
Дидактик таҳлил 
Умумпедагогик таҳлил. 
Умумпсихологик таҳлил. 
Илмий таҳлил. Берилаётган билимларнинг илмий-назарий жиҳати, ўқувчи 
бажараётган мустақил ишнинг мақсадга мувофиқ ёъналиши жиҳатдан 
тўғрилигини аниқлаш демакдир. Бунда асосан қўйдагиларни эътиборга 
олиш мақсадга мувофиқдир: 
- Ўқитувчининг 
шу кунги дарсга илмий-методик жиҳатдан 
тайёрланганлик ҳолати; 
- Ўз мутахассислигига оид фан бўйича энг янги илмий- назарий 
ахборотлар билан қуролланганлиги; 
- Дарс жараёнида илмий қоида ва таърифларнинг тўғри баён этилиши 
ҳамда илмий атамаларнинг увчилар онгига сингдириб борилиши; 
-Дарслик материалларининг қўшимча адабиёт материаллари билан 
бойитилиши; 
-Ўқувчи ва ўқитувчи бажараётган лаборатория, амалий ҳамда 
мустақил ишларнинг илмий-назарий жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги; 
-Ўқувилар мавзуни илмий жиҳатдан тўғри, қисқа ва мукаммал баён 
этишини ўқитувчи томонидан назорат қилиниши; 
-Дарс давомида янги мавзуни баён этишини ўқитувчи томонидан 
назорат қилиниши, таълимни тарбия билан боғлаб олиб борилиши; 
Ўқитувчи ва ўқувчиларнинг нутқ маданияти. 
Методик таҳлил. Ўкитувчининг дарс жараёнида қўлланган усул ва 
методларининг мақсадга мувофиқ эканлиги иаълимнинг турига ва унинг 
ўзига хос хусусиятларига қараб белгиланади. Ўқув материалини баён қилиш 
ва тушунтириш жараёнида қўлланилган усулларинг шу материалга мослиги 
ёки мос эмаслигини методик таҳлил давомида аниқланади. 

---

231 
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки,ўқитувчи дарсда қўллаган 
усулларининг самарадорлигини.ранг-баранглиги,намнавийлиги унинг ўтган 
янги мавзу материалини ўқувчиларнинг қай даражада ўзлаштирганлиги 
билан белгиланади. Шу боисдан ҳар бир кўзатувчи (ўқитувчи, директор, 
илмий бўлим мудири, методист ёки назоратчи) дарс таҳлилининг бу турига 
алоҳида эътибор билан қараши керак. 
Дарс методларини таҳлил қилишда қўйидагиларни ҳисобга олиш 
мақсадга мувофиқдир. 
Дарс жараёнида ўқитувчи ва ўқувчилар фаолиятининг ташкилий 
шаклларига кўра: 
а) ҳикоя усули 
б) оғзаки баён усули 
в) суҳбат усули. 
2.Ўқувчиларнинг ўзлаштиришига кўра: 
а) ўқитувчининг сўзлаш усули 
б) кўргазмали қуроллардан файдаланиш усули 
в) дарслик,контурли карта, диаграмма ёки жадваллар билан ишлаш усули 
г) лаборатория асбоблари билан ишлаш усули 
д) техника воситаларидан ( информатика электрон ҳисоблаш техникаси, 
кинофилм, диафилм,радио, телевизор кабилар) фойдаланиш усули 
е) синф доскасидан, география, тарих ёки зоологияга тегишли бўлган турли 
карталардан фойдаланиш усли кабилардир. 

---

232 

---

233