|
Таълим муассасаларида мониторинг тизими
Таълим тизимидаги ислоҳотнинг муҳим кўриниши назоратнинг янги шакли
– ДТС мониторинги ҳисобланади. Янгича бошқарув тузилмаларининг
мақсадга мувофиқ ва самарали фаолият кўрсатиши кўп жиҳатдан улар
ихтиѐридаги назорат воситалари ва усулларининг мукаммаллигига боғлиқ.
Янгича бошқарув амалиѐтида синалмаган усуллардан фойдаланмаслик, барча
жиҳатлар, хусусан, назоратнинг меъѐрий ҳужжатлари илмий асосланиши ва
экспериментал синаб кўрилиши лозим. Акс ҳолда таълим амалиѐтидаги
эркинлик топталиши, англашилмовчилик, расмиятчилик ва норозиликлар
пайдо бўлиши мумкин.
Мониторинг таълим жараѐнини бошқаришнинг ўзига хос мустақил шакли
бўлиб, у шартли ҳарактерга эга ва концептуал муносабатларда фойда бериши
мумкин. Таълим жараѐнида мониторинг бошқарув вазифалари ва босқичлари
билан бевосита алоқадор. Шунинг учун ҳам, унинг турли томонларини мактаб
таълимини бошқариш жараѐни билан узвий боғлиқ равишда қаралиши лозим.
Мониторинг мақсад ва режаларни рўѐбга чиқаришда холис баҳо берувчи
мезондир. У мавжуд ҳолатни таҳлил қилиш ҳамда қиѐслаш имконини беради.
Таълим жараѐнида мониторинг, асосан ўқув мониторингини ташкил этувчи
психологик-педагогик ва функционал натижаларда ўз аксини топади.
Психологик-педагогик натижаларга билимлар, ўқув малакалари, хулқ-атвор
меъѐрлари, шахснинг маслаги, унинг муносабатлар тизимидаги имкониятлари,
функционал натижаларга эса, ўқувчилар фаолиятини бошқариш билан боғлиқ
турли педагогик таъсир воситалари киради.
Меъѐр (меъѐрлаш) – мониторингнинг энг зарур шарти ва асосларидан бири
ҳисобланиб, аниқ натижалар айнан у билан таққосланади. Ҳақиқий
натижаларнинг таълим фаолиятидаги мезонлар ва меъѐрлар билан
солиштирилиши, сўнгра уни мазмун жиҳатдан баҳолаш ва тузатиш керак
181
бўлган мониторингнинг зарур таркибий қисми ва босқичларидан биридир.
Таълимда аниқ натижаларни кўзлаб қўйилган мақсадлар, стандартлар,
меъѐрлар, андозаларни чоғиштириш амали текширув деб аталади. Мониторинг
методлари иккига бўлинади: анъанавий ва ноанъанавий методлар.
Анъанавий методлар – кузатиш, эксперимент, тажрибани умумлаштириш
ва оммалаштириш, сўровнома ўтказиш, ички назорат, натижаларни чизма
жадвал асосида таҳлил этиш, жадвал ва тарихий таҳлил.
Ноанъанавий методлар – ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини
рейтинг тизими асосида аниқлаш, таълим жараѐни иштирокчиларининг
фаолиятини рейтинг баҳоси бўйича аниқлаш.
Мониторинг объекти – таълим тизимига тегишли бўлган қарорлар-нинг
бажарилиши, таълим муассасаси иш режасининг бажарилиши, ўқув жараѐни,
тарбия жараѐни, услубий ишлар, инновацион жараѐн, ўқув-тарбия жараѐнини
таъминланганлиги, таълим муассасасидаги психологик холат.
Мониторинг натижаларини расмийлаштириш – услубий қўлланма,
тавсиянома ва дарс ишланмаси, ўқитувчиларнинг ижодий ҳисоботлари, билим,
кўникма ва малакаларнинг чизма кўринишидаги (диаграммалар) таҳлили,
қатнашчилар якуний рейтинги, сўровнома, ѐзма таҳлил, ютуқлар ва
камчиликлар натижаси ҳамда муаммолар.
Мониторинг натижаларини педагогик жамоага етказиш – педагогик ва
методик кенгаш, ишлаб чиқариш йиғилишлари, директор ҳузуридаги
йиғилиш, мактабнинг умумий ота-оналар мажлиси, метод бирлашмалар
йиғилиши, стендлар, деворий
газеталар,
мониторинг
кабинети,
видеофильмлар.
Мониторинг ўтказишнинг ўзига хос талаб ва мезонлари қуйида-ги-лардан
иборат:
ахборотнинг аниқлиги, равшанлиги, жараѐннинг аниқ ахборотга суянмоғи
кераклиги. Маълумотлар қисқа, лўнда, яъни уларни қайта ишлаш ва узатишга
қулай бўлиши;
маълумотлар ўзаро қиѐсланган бўлиши, олинган маълумот фақат аҳволни
эмас, ундаги ўзгаришларни ҳам кўрсатиши, натижага кўра уни қиѐслаш ва
таққослаш имконияти бўлиши;
ички, ташқи ва тизимдаги ўзгаришларни аниқ кўрсатиши;
олинган маълумотлар тизим келажагини башорат қила олиш ҳамда
мақсадни амалга ошириш йўлларини олдиндан тасаввур қилишга ѐрдам
бериши.
182
Мактаб фаолиятини бошқаришда мониторинг:
янгича ѐндашув ва қарашлар самарадорлиги таъминланади;
таълим жараѐнининг ички бошқарувида самарали ус-л-уб-ларни қўллаш;
ўзини оқламаган ва самарасиз услублардан, ўқитувчи ва ўқув-чилар
фаолиятини ўрганишда илмий, услубий, диагностик, назарий асосга эга
бўлмаган ишларни қўллашдан ҳамда тасодифий синовлардан воз кечиш;
ўқитувчи, мактаб психологи ва раҳбар ўринбосари фаолиятларини тўғри
йўналтиришни таъминлаш;
ўқувчи фаолиятини назорат этувчи, ота-оналар, жамоатчилик фикри-ни
ўрганувчи меъѐрий ҳужжатлар базасини яратиш ва тартибга солиш;
ҳар бир мактабнинг ички назоратини амалга ошириш лойиҳаси – дастури
ва Низомини ишлаш;
яратилган дастурларни тажриба-синовдан ўтказиш, унинг шакли,
мазмуни, ҳажми ва муддатларини такомиллаштириш имкониятларини беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
