Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

муомала жараёнини тартибга солишга 
Сўз матнига янги маъно бўёқларини бериш, маънони керакли 
йўналишга қаратилишига
 
Эмоцияларни, баҳони, қабул қилинган ролни, вазият маъносини 
акс эттиришга ёрдам бериш
 

---

34 

проксемика (муомалани ташкил этиш замони ва макони) – суҳбатдош 
билан оралиқ масофа, масофа оралиғи бурчаги, шахсий кенгликлар; 

қўшимча мулоқот воситалари – қадди-қомат хусусиятларини бўрттириш 
ёки яшириш (жинсни, ёшни, ирқни); табиий тана тузилишини ўзгартириш 
(кийим, соч турмаги, косметика воситалари, кўзойнак, тақинчоқлар, 
татуировкалар, мўйлов ва соқол, қўлдаги кичик ашёлар). 
2. Акустик воситалар:

паралингвистик (овоз сифати, унинг диапазони, тоналлиги) – 
баландлиги, тембри, мароми, товуш баландлиги; 

экстролингвистик– нутқ паузалари, кулгу, йиғи, хўрсиниш, йўталиш, 
қарсак. 
3. Тактиль воситалар:

такесика – тегиниш, қўл сиқиш 
4. Ольфактор воситалар:

ёқимли, ёқимсиз ҳидлар; 

инсондан тараладиган табиий ва сунъий ҳидлар. 
Новербал воситаларда ҳар бир маданият ўз изини қолдиради, шунинг учун 
бутун инсоният учун умумий бўлган меъёрлар йўқ. Бошқа мамлакатларнинг 
тилини ўрганган каби унинг новербал тилини ўрганиш ҳам зарурдир. 
Хатти-ҳаракат ва ҳолатлар тили. Юқори малакали ходимдан инсон 
ҳақида унинг ўзи айтаётганидан кўра кўпроқ маълумот олиш малакасини 
эгаллашини талаб этилади. Инсонни китоб сингари ўқиш – унинг фикрлари, 
ҳис-туйғулари, характер хусусиятлари ҳақида сўзлардан кўра кўпроқ 
маълумот берадиган хатти-ҳаракатлар тилини тушуниш демакдир. Одатда 
инсон ўз ҳолати, жестлари, юз ифодаси, овоз оҳангини назорат қилмайди.
Одамнинг асосий диққати уни тушунишлари ва ўз мақсадига етиш учун 
нималар дейишга қаратилади. Шунинг учун сўзлар гоҳида бирор – бир фикр 
ёки туйғуни баён этиш ўрнига уни яширишга хизмат қилади. Одам ҳақида 
маълумот олиш учун унинг сўзларига тўғри баҳо бера олишнинг ўзи кифоя 
қилмай, балки хатти- ҳаракатлар тилини тушуна билиш катта аҳамият касб 
этади.