Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети “Технологик таълим” кафедрасининг навбатдаги йиғилиши баённомасидан

Rezina buyumlar ishlab chiqarish

Rezinadan buyumlar ishlab chiqarishda asosiy farq qiluvchi xossasi mexanik va kimyoviy jarayonlarni o’zida mujassam qilganligidur.Oldin kauchuklarga mexanik ishlov beriladi , ya’ni plastikatsiya ta’sirida qayta ishlashda unga kerak bo’lgan texnologik xossalar beriladi.
Oldindan belgilangan kompleks xossaga ega bo’lgan rezina olish uchun avvalo , kauchuk va aniq tarkibga ega bo’lgan ingrediyentlar bilan qorish ma tayyorlanadi. Qorishma tayyorlashdan asosiy maqsad , ingrediyentlarning polimer ichida bir tekisda taqsimlanishini ta’minlashdir. Kauchuklar choklanishidan oldin qovushqoq oquvchan holatda bo’lib ,plastic xossaga ,ya’ni mexanik qaytmas deformatsiyaga ega bo’ladi. Ingrediyentlar kauchukmassasida surilish deformasiyasi tasirida bir tekisda tasdiqlanadi. Bu jarayon maxsus mashinalarda amalga oshiriladi .Kauchukni ingrediyentlar kauchuklar bilan aralashtrishda ko’mponentlar aralashishi bilan bir qatorda bir qancha murakkab fizik – kimyoviy va kimyoviy jarayonlar kechadi . Jumladan, polimer – strukturaviy o’zgarishlar (mexanik kuchlanish ta’sirida), rezina komponetlari orasidagi o’zaro ta’sir va hokozalar ga bogliq. Sodir bo’layotgan jarayonlar xarakteri rezinani qayta ishlash sharoyitiga bog’liq.
Rezina qotishmasi yarimfabrikat hisoblanadi va undan rezinz buyumlari tayyorlanadi.Rezina qorishmasi ,kauchuklar singari ,piastik xususiyatga egadur . Shuning uchun aniq bir sharoitda u har xil usullarda shakillanishi munkun . Shakillanish xususiyatidan zagatovka tayyorlashda foydalaniladi.Rezina qorishmalaridan buyum olishda quydagi usullardan :

• 
  Shprislash
  
• 
  Kalandrlash
  
• 
  Presslash va boshqa usular.
  

Rezina qorishmasi bilan mato, metall va bosh qa yuzalarni qoplash ham munkin.
Rezina buyumlarni olishda asosiy va yakunlovchi jarayon vilkanlash hisoblanadi. Vulkanlash jarayonida kauchuk makro – molikulalari ko’ndalang kimyoviy bog’ hosil qilib , vulkanlovchi uch o’lchamli to’r hosil qiladi . Natijada plastic rezina aralashmasi yuqori elastik rezinzga aylanadi.
Shunday qilib ,qayta ishlash jarayonining vulkanlash bosqichida mashinada takrolanmas muhim o’zgarish , ya’ni material xossasining o’zgarishi sodir bo’ladi.
Vilkanlash jarayonida oltingugurt hamda aktivlovchi va tezlatuvchi moddalar ta’sirida kauchuk makromalikulalariaro uch o’lchamli to’r hosil bo’ladi.Bundan issiqlik katta rol o’ynaydi.Shunining uchun vulkanlash jadayonida tashqaridan bosim ostida issiq beriladi.Bu jarayon har xil apparatlarda olib boriladi . ayrim payitlarda shakillanish va vulkanizatsiya jarayoni bir vaqitda olib boriladi. An’anaviy texnologik jarayonlar qatorida rezina buyumlarni ,,qattiq” kauchuklardan olish bilan birga rezina sanotida kauchikiarning suvdagi dispersiyasidan - lateksdan buyum tayyorlash taraqqiy eta boshladi.Bu usul bilan olingan yarimfabrikant dastlab quritiladi, keyin vulkanlanadi.
Rezina sanotida organic eritmalarda tayyorlangan rezina aralashmasi (eritmalar) – rezina yelimlari deb ataladi. Ular har xil sohada keng qo’llaniladi.
Shunga o’xshash rezina aralashmasidan kukun holida yarimfabrikant olish va uni qo’llash , suyuq kauchuklarni , quyi malikulali polimerlarni rezina buyumlar olishda qo’llash ham katta ahamiyatga egadir.