Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

Миқ этмаслик,
тамоман 
жим,
сассиз-садосиз колмоқ.
Рухоний худди соковдек 
миқ этмай
ўтирибди (С. Афло- 
туний. Гумрохлар). Соқов каби 
миқ этмайдиган
сардордан 
хафсаласи пир бўлиб изига кайтди (V. Ҳамдам. Сабо ва Саман- 
дар). Лекин мик этмасди, албатта, куёв соковдай 
жим
бўлгач, 
келин нима хам дерди? (Қ. Кенжа. Палахмон тоши). Абдушукур 
махдум «нега» деб сўрамади Худди соковдай мўлтираб турган 
кизчасининг пешонасини силаб... деди (Й. Сулаймон. Армон). 
Кел, соковдек турма, сайрона бўлайлик, Бир-бировга шаъму 
парвона бўлайлик (А. Обиджон. Безгакшамол).
ИТ ҚУВГАН СОҚОВДАЙ
Югурмоқ, ҳаллосламоқ, ҳовлиқмоқ,
қочмок. Салбий муноса- 
бат ифодапанади.
Чойхоначи чирокни пуфлаб чиқиб кетгач, кун бўйи ит 
кувган соковдек 
югуравериб
, чарчаган эканмиз, гапиришга 
ҳам холимиз келмай қотиб ухлаб колдик (X. Тўхтабоев. Беш 
болали йигитча). Ит кувган соковдек 
ҳаллослаб
кирганимни 
кўриб, бир нафас хангу манг бўлиб қолди (X. Тўхтабоев. Ширин 
қовунлар мамлакати). Бирпасда бозорнинг чеккасига чиқиб, ит 
кувлаган соковдай нафасимиз оғзимизга гиқилган, орқамизга 
қараб-қараб кета бошладик (Ғ. Ғулом. Шум бола). Ҳа, Мирза, 
ит кувган соқовдек бунча 
ҳовлиқмасанг
? - сўради Ҳамдамбой 
(X. Тўхтабоев. Қасоскорнинг олтин боши).
с о қ ч и
(ХУДДИ) СОҚЧИДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
Ғоз турмоқ, тик турмоқ, ҳушёр турмоқ, шай турмоқ.
Зий- 
рак холатда бўлмок, аскарий ҳаракат қилмоқ.
Бўтабой ака қўштиғ милтиқни кўтариб, худди сокчндай 
гоз
турар,
Мирхайдар унинг оёғи остида дам-бадам ўқчиб ётар эди 
(А. Қаҳҳор. Қўшчинор чироклари). Илиб қолган тошлар ораси- 
дан чиқкан юмронқозиклар орқа оёқларида сокчидек 
тик қотиб
турардилар
(С. Аҳмад. Жимжитлик). Биримиз кўчада, биримиз 
ҳовлида, хаммамизнинг кўзимиз осмонга тикилган - постда тур- 
ган соқчидек 
ҳушёр турибмиз
(X. Тўхтабоев. Сарик девни ми- 
ниб). Қулоқларида бодомой - арабак исирға, сийнасида зебигар-
13- Н. Махмудов, Д. Худойберганова
193
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

дон, манглайдўзи эса пайваста кошларини парвоздан сакдашга 
кўйилган сокчидек 
шай турибди
(С. Сиёев. Аваз). Радиодан 
гапириши лозим бўлиб чакирилган кишиларни ҳам ўзи паст- 
да хўмрайганча кутиб олиб, худди сокчидек уни олдига солиб 
чикар эди (Ш. Холмирзаев. Узбек бобо).
С О К Қ А
СОҚКАДАЙ
Думалоқ, дум-думалоқ.
Кўпрок кўз ҳакида.
Бувимнинг кўзлари чакчайиб, соккадай 
думалоқ
бўлиб кет- 
ди (Э. Раимов. Ажаб кишлоқ). Эр икки кўзини соккадек 
дум-
думалоқ
килиб, «вой-бўй» деб юборганини билмай колди (С. Аҳ- 
мад. Тамом, давоми йўқ). Унинг соккадай кўзлари айёрона 
ўйнаб турарди (А. Кўчимов. Бойчечак).
С У в
СУВДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
1. 
Ичмоқ, билмоқ.
Пухта эгалламок, бемалол гапирмок, тўла 
ёд олмоқ, мукаммал, миридан-сиригача билиб олмоқ,
Кейин Ғози абзий деган татар бола ҳам бор, татар бўлгани 
билан ўрисчани сувдек 
ичади
у, шерикларим кўз юмиб очгунча 
икковларини осгини ерга тегизмай олиб келишди (X. Тўхтабоев. 
Беш болапи йигитча). Акбаржон ҳам ҳиндийчани сувдек 
би-
лур.
Фақат унинг атрофида... одамни бузадиган ёмонлар кўп 
(П. Қодиров. Ҳумоюн ва Акбар). Ўзбекчани сувдек 
биладиган
бу 
ажнабий каёкдан пайдо бўлди? (Ў. Ҳошимов. Америкага саёҳат). 
Товба қилдим... Огзида илми билан ёлғонни сувдай