Nitrat kislota ishlab chiqarish

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
23 
3.2-jadval 
Suyultirilgan va konsentrlangan nitrat kislota 
Nitrat kislota 
HNO
3
miqdori, 
% 
Nitrat kislota 
HNO
3
miqdori, 
% 
Kuchsiz 
Konsetrlangan 
navlari 
navlari 
1 
≥ 55 
1 
≥ 98 
2 
≥ 47 
2 
≥ 97 
3 
≥ 45 
Ammiakdan suyultirilgan nitrat kislota olish jarayoni quyidagi reaksiyalarga 
asoslangan: 
1)
Ammiakning azot(II)-oksidgacha kontaktli oksidlanishi: 
4NH
3
+ 5O
2
→ 4NO + 6H
2
O 
2)
Azot(II)-oksidning azot(IV)-oksidgacha oksidlanishi: 
2NO + O
2
⇄
2NO
2
3)
Azot(IV)-oksidning suvga absorbsiyasi: 
3NO
2
+ H
2
O → 2HNO
3
+ NO 
 
8. Ammiakning kontaktli oksidlanishi.
Ammiakning kontaktli oksidlanishi – ekzotermik jarayon bo‘lib, jarayonni 
o‘tkazish sharoitiga bog‘liq holda ammiak va kislorod orasida quyidagi parallel 
reaksiyalar sodir bo‘ladi: 
4NH
3
+ 5O
2
→ 4NO + 6H
2
O + 907,3 kj 
4NH
3
+ 4O
2
→ 2H
2
O + 6H
2
O + 1104,9 kj 
4NH
3
+ 3O
2
→ 4N
2
+ 6H
2
O + 1269,1 kj 
Oksidlanish jarayoni faqat yuqori haroratda sodir bo‘ladi, lekin ortiqcha (800-
900
O
C dan) yuqori harorat ammiak va hosil bo‘ladigan NO ning qisman 
parchalanishiga olib keladi: 
2NH
3
⇄
N
2
+ 3H
2 
2NO 
⇄
N
2
+ O
2
Yuqori haroratda (900
O
C gacha) ammiakning azot(II)-oksidga aylanishi alohida 
reaksiyalar tezliklari nisbati orqali aniqlanadi. 
Katalizator bo‘lmaganda ammiakning oksidlanishi asosan azot hosil bo‘lish 
bilan sodir bo‘ladi. Nitrat kislota ishlab chiqarish uchun ammiakni NO ga nisbatan 
to‘la oksidlanishini ta’minlash kerak, shuning uchun reaksiyani nisbatan yuqori 
tezlikda amalga oshishini ta’minlaydigan katalizatorlar ishlatiladi. Amalda 
ammiakning kislorod bilan NO gacha oksidlanish darajasi 98% gacha yetadi. 

---