Ning fanidan

Rejalashtirish va hisobga olishning mohiyati va mazmuni.

Jismoniy tarbiya buyicha ishlarning ilg‘or tajribasi shuni ko‘rsatadiki, o‘zining faoliyatini rejalashtirishga mas’uliyat bilan yondashadigan pedagoglar hammasidan ko‘ra yuqori natijalarga erishadilar. Rejalar o‘zoqni ko‘zlashga, maqsadni va aniq vazifalarni aniqlashga imkon yaratadi, hamda qo‘yilgan vazifalarni hal qilishda eng samarali vosita va yo‘llarini nazarda tutadi.

Amaliyotda jismoniy tarbiya jarayonini rejalashtirish ishlarini mensimaslik, samarali ish manbaiga yo‘zaki yondashish hollari ham uchrab turadi. Rejalashtirish – bu mexanik ravishda bajariladigan devonxona ishi yoki o‘quv dasturini o‘ylamasdan to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘chirish, qayta yozish emas, balki jismoniy tarbiya qonuniyatiga va ko‘rinishlari mohiyatiga chukur kirib borish jarayonidir. Rejalashtirish, qilingan ishlarning tahlili asosida to‘g‘ri xulosalar chiqarib bilishni o‘z ichiga oladi. Darslarni muttasil taxlil kilish o‘qituvchiga mashklarning zarur mikdorini, mashklarning eng muvofik ketma-ketligini, mumkin bulgan dam olish intervallarini, ukuv materiallarining optimal porsiyalarini va pedagogik faoliyat sur’atlarini kursatib beradi. Shunday qilib, rejalashtirish – bu ta’lim va tarbiya jarayoni tizimini shakllantiruvchi, uslubiy asoslangan xujjatlarni to‘zish demakdir
Rejalashtirish jarayonini o‘qituvchi ijodiy faoliyati yaxlit tizimini tashkil kiluvchi, kator ketma-ket operatsiyalari kurinishida tasvirlab berish mumkin. Bu faoliyat uslubiy masalalarni hal kilishga prinsipal yondashishda ishning asosiy yunalishlari g‘oyalari paydo bulishidan boshlanadi. Bunday dastlabki g‘oya, odatda, talabalik davrida boshlanadi. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti kursini hamda yengil atletika, gimnastika, sport uyinlari va boshkalarning xususiy uslubiyotini urganishda, pedagogik amaliyot davrida o‘qituvchilar ishini ko‘zatishda, talaba o‘zlashtirayotgan bilim va malakalarini o‘zining bulgusi kasbiga «ulchay» boshlaydi. Ukituvchida kelgusi ukuv yilida bo‘ladigan ishlar g‘oyasi shaxsiy orttirgan tajriba, boshka pedagoglarning faoliyatini ko‘zatish, mustakil bilim orttirish jarayonida oladigan ma’lumotlar bazasida shakllanadi. Shu bilan birga nafakat xamkasblari tajribasidan, balki boshka fanlar o‘qituvchilari tajribasidan xam foydalanish kerak. Keyin g‘oya anik ish sharoitlari, ukuvchilarning tayyorgarlik darajasi bilan tekshirib kuriladi va unga ma’lum o‘zgartishlar kirtilishi tabiiy. Faqat shundan keyingina shuning maksadi shakllanadi va uning asosida ukuvchilarning kutilayotgan nazariy, jismoniy va texnik tayyorgarliklari xolati darajasi loyihalashtiriladi. Kutilayotgan jismoniy xolatga maktab ukuv dasturida nazarda tutilgan nazariy ma’lumotlarni o‘zlashtirish, jismoniy mashklarni urganish va jismoniy sifatlarni tarbiyalash buyicha bir kator anik vazifalarni kuyish bilan erishiladi. Shunday ekan, rejalashtirishning navbatdagi texnologik operatsiyasi sifatida ta’lim va tarbiyaning anik vazifalarini kuyishni xisoblash mumkin.
Quyilgan vazifalarni hal qilish uchun o‘qituvchi o‘quvchilarga pedagogik ta’sir kursatish tizimini aniklaydi. U vositalar, uslublar va ish sharoitlarini o‘z ichiga oladi. Bu operatsiya, xudi oldingidek, ukuvchilarning faol ishtiroklari natijasida amalga oshirilishi mumkin. Bu vaqtda jismoniy tarbiya jarayonini tugri tashkil kilishga halakit beruvchi yo‘z berishi mumkin bulgan nokulay omillarni xisobga olish lozim. Pedagogik jarayonning tugri borishini tekshirish uchun maxsus tanlab olingan ekspress-testlar yordamida boskichma-boskich nazorat utkazish kuyi tizimi yaratiladi. Agar xar bir boskich nazoratida olingan natija rejalashtirilgan talabga javob bersa, bu vaqtda barcha operatsiyalarning tugri rejalashtirilganligiga xulosa qilsa bo‘ladi. Mobodo rejalar vijdonan amalga oshirilgan sharoitda nazorat natijalari rejalashtirilgan maksadlardan jiddiy farq qilsa, demak rejalashtirish texnologiyasida xatolar borligidan dalolat beradi. Bu xatolarni uchta zvenodan kidirish kerak bo‘ladi. Birinchi navbatda rejalashtirish davrida barcha nokulay omillar xisobga olinganligi yoki olinmaganligini tekshirib kurish lozim. Ikkinchi navbatda pedagogik ta’sir tizimi taftish kilinadi. Agar bu yerda xam kamchiliklar topilmasa pedagogik vazifalarning amaliyligi baxolanadi. Agar xatolar birinchi zvenodan topilsa va aynan yana shular natijalarning bajarilmasligiga sabab bulganligiga o‘qituvchi kat’iy ishonsa, zarur choralar kuriladi va boshka zvenolar tekshirilmaydi. Odatda o‘qituvchi faoliyatining birinchi yillarida rejalashtirish texnologiyasining turli operatsiyalarida yul kuyilgan ko‘zga tashlanib turmaydigan xatolar umumlashgan xolda ishning natijasiga jiddiy ta’sir kursatadi. Shuning uchun yosh o‘qituvchilar o‘zining barcha faoliyatini doimiy taxlil kilishlari. Uzlari uchun talabchan kozi bulishlari kerak. Bu kelajakda muvaffakiyat garovidir.
Rejalashtirish yakuniy xisobga olish bilan tugallanadi. Хisobga olish natijasida olingan ma’lumotlar kelgusi sikl (darslar seriyasi, ukuv choragi, ukuv yili)ni rejalashtirish uchun asos qilib olinadi.

2.