Janubi-sharqiy Osiyo subtropik o’rmonlari. Yevrosiyo matyerigida subtropik o`simliklar asosan shimoliy kenglikning 32° (Xitoyning Nankin shahri)dan boshlanib, 18- 20° lari va meridian chiziqlarning taxminan 70-118°lari o`rtasida, ya'ni Pokiston; Dindiston, Xitoy va Vetnam tyerritoriyalarida joylashgan, Shuningdek, ekvatordagi Sumatra, Borneo orollary (Indoneziya) da ham uncha katta bo`lmatan maydonlarni tashkil etadi. Bunday, . o`fmonlar tropik iqlimga o`xshash iqlimli bo`lib, o`simlik turlariga boy. Masalan, lavrdoshlar oilasidan kamfora daraxti va dolchin daraxtlary, magnoliyadoshlar oilasidan lola daraxti, bir pallalilardan traxikarpus (palma daraxti), doim yashil emanlar, likvidambrlar, tropik zonada o`suvchi sandal daraxti, fikus kabilar o`rmonlarning. yuqori yarusini tashkil etadi. Pastki yarusda esa kameliyalar, padub, bambuk, dukkakdoshlar, ra'nodoshlar, areliyadoshlar oilasiga kiruvchi bir necha butalar uchraydi. Yanada pastroq yarusda o`t o`simliklaridan shyerolchin, marmarak, navro`zgul kabi turkumlarning vakillari o`sadi. Shuningdek, bunday o`rmonlarda lianalar, epifnt turlar va paporotniklar ham uchraydi. Tog`li oblastlarda ninabargli o`rmonlar ko`p. Ulardan qarag`ay (Pinus armandii), kuningamyya (Kunningamia 1apseo1a1a),, kriptomyeriya (Cryptomeria japonica), kedr (Libocedrus macrolepis), podokarpus (Podocarpus nageia), pixta (Abies delavaji), soxtatilog`och (Pseudolarix kaempfer), kiparisovik (Chamaecyparis obtusa), torreya (Torreya nucifera) kabilar ko`p uchraydi.
MDH dagi subtropik o’rmonlar. MDH territoriyasidagi subtropik o`rmon subtropik zonaning shimoliy qismini tashkil qiladi. Subtropik o`rmonlar Lenkoran va qolxida tekisliklarini, Katta va kichik Kavkaz tog`oldilarini, Qrimning janubiy va Zakavkazening sharqiy qismini o`z ichiga oladi. Shuningdek, Kaspiy dengizining janubi-sharqiy qismi (Artek daryosining quyi oqimi), O`zbekistonning Surxondaryo oblasti va Tojikistonning janubiy rayonlari ham mazkur subtropik zonaga kiradi. MDH dagi subtropiklar Yer sharining boshqa qismlaridagi subtropiklarga o`xshash, ammo yog’ingarchilik miqdori bilan ulardan farq qiladi.
Bizning tyerritoriyadagi subtropiklar nam va quruq subtropiklarga bo`linadi. Masalan, Lenkoran tekisliklari nam subtropikdir. U yerlarda yil davomida namgarchilik mavjud bo`lib, tabiiy va madaniy o`simliklar normal o`sib rivojlanadi. (Yanvar oyining o`rtacha temperaturasi 3-6° bo`lib, batzi yillari esa -8-10°gacha pasayishi mumkin. Iyul oyining o`rtacha temperaturasi 22-25° bo`lib, yog’ingarchilik 1400 mm (Suxumida), 1600 mm (Lenkoranda), 2500 mm: (Batumida) gacha bo`ladi. Vegetatsiya davri 240-245 kun. Madaniy vakillar esa iqlimlashtirish yoki duragaylash yo`li bilan hosil qilingan. Ulardan oziq-ovqat, texnik va bezakli (dekorativ) o`simliklar sifatida foydalaniladi. Masalan, butasimon1 choy, tungo daraxti, zaytun, xurmo, feyxoya, sarv daraxti v.a palmalar, limon, mandarin, apelsin, greyfrut kabilarni misol keltirish mumkin. quruq subtropiklar (Artek, Vaxsh, Kafirnigan daryolarining quyi oqimlari) Sovet Ittifoqida qariyb 2-2,5 mln. ga maydonni egallaydi. Yozi issiq, quruq va devomle bo`lib, iyul oyining o`rtacha temperaturasi 28-30° ni tashkil qiladi. qu ruk subtropiklarda yog’ingarchilik juda kam (100-200 mm) bo`ladi. Quruq subtropik o`simliklarga O`rta Osiyoda yovvoyi holda o`suvchi tok, olma, o`rik, bodom, yong`oq, pista, anor, anjir, iqlimlashtirilgan xurmo va zaytun daraxtini ko`rsatish mumkin. quruq subtropik maydonlarda paxtachilik, bog`dorchilik, uzumchilik va mevachilik maqsadlarida foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |