Nigora Erkaboyeva

Tarbiya tamoyillari 
Ixtiyoriylik 
 
Tarbiya maqsadining  
aniqligi 
 
Bolalar va kattalarning  
birgalikdagi faoliyati 
 
O‘z-o‘zini anglash 
 
Shaxsga yo‘naltirilganlik 
 
Jamoaviylik 
 
24-rasm. Tarbiyaning asosiy tamoyillari 

---

vaqtning o‘zida o‘quvchi va o‘qituvchi ma’naviyatini boyitishga xizmat qiladi.
  
6.
 
Jamoaviylik.
  Tarbiyaviy  ishlar  mazmunida  jamoaga  nisbatan  ijobiy 
munosabatni  qaror  toptirish  yotadi.  Jamoa  yordamida  shaxs  kamoloti  ta’minlanadi, 
unda  moddiy  borliqni  anglash,  insonparvarlik  va  o‘zaro  hamkorlik  tuyg‘ulariga  ega 
bo‘lishi uchun zarur sharoit yaratiladi. 
 
II.  Tarbiya  metodlari  va  vositalari. 
Shaxs  tarbiyasi  murakkab  va  jiddiy 
yondashuvni  talab  etadigan  jarayon  sanaladi.  Shu  sababli  uni  tashkil  etish  ota-ona, 
tarbiyachi  va  o‘qituvchilardan  bu  jarayonga  nisbatan  mas’uliyatli  yondashishni 
taqozo  etadi.  Tarbiya  jarayonini  tashkil  etishda  uning  mazmuni,  shakli  va  vositalar 
alohida  ahamiyatli sanaladi.  Zero, ularning  o‘zaro  birligi asosida  tarbiya  jarayonida 
kutilgan  natijaga  erishiladi.  Biroq,  tarbiya  mohiyatini  yoritishda  o‘ziga  xos 
ahamiyatga ega bo‘lgan yana bir tushuncha mavjud. U tarbiya metodlari tushunchasi 
sanaladi.  Ayni  o‘rinda  ana  shu  tushuncha,  uning  mohiyati  va  tarbiyaviy  ahamiyati 
to‘g‘risida so‘z yuritiladi. 
Tarbiya metodi
 (yunon. “metodos” – yo‘l) – 1) tarbiya maqsadiga erishishning 
yo‘li; 2) tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullari 
sanaladi.
 
Mohiyatiga  ko‘ra  tarbiya  maqsadi  va  mazmuni  metodlarni  to‘g‘ri  tanlashga 
imkon beradi. Maqsad qanday bo‘lsa, unga erishish metodlari unga muvofiq bo‘lishi 
zarur.   
Ijtimoiy  taraqqiyot  jarayonida  tarbiya  metodlarini  takomillashtirish  muammosi 
har  doim  o‘ziga  xos  dolzarblik  kasb  etib  kelgan.  Biroq,  hech  bir  tarbiyachi 
tarbiyaning  mutlaqo  yangi  metodlarini  yaratishga  qodir  emas.  Har  bir  tarbiyachi 
o‘zining  imkoniyatiga  ko‘ra  uni  hal  qiladi,  tarbiya  jarayonining  aniq  shart-
sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida umumiy 
metodikani boyitadi. 
Tarbiya  metodlarining ijobiy va salbiysi bo‘lmaydi, tarbiya jarayonida ma’lum 
yo‘lni yuqori darajadagi samarali va samarasiz deya baholash mumkin emas. Ma’lum 
metodning  samaradorligini  u  qo‘llanilayotgan  sharoit  nuqtai  nazaridan  baholash 
mumkin. 
Tarbiya metodlarini maqsadli tanlash bir qator omillarga bog‘liq. Ular: