Нигинахон шермухамедова

қарашларнинг ўзгариш жараёнлари 
Гераклит:
ўзгариш - қарама-қаршиликлар 
курашининг табиий натижаси.
Парменид:
ўзгариш хом хаѐлдир, у 
янглишишдан бошқа нарса эмас. Амалда ҳамма 
нарса аслида қандай бўлса, шундайлигича қолади.
Платон:
ўзгариш 
нарсаларнинг 
идеал 
шаклларга қараганда номукаммал эканлигини 
кўрсатади.
Аристотель:
ўзгариш мақсадга эга. У нарса 
ўзининг асл моҳиятини касб этганида юз бериши 
лозим.

---

394 
 
 
 
 
 
 
 
 
Дарвин:
ўзгариш 
табиий 
танланиш 
натижасида юз беради. 
Аристотелнинг сабабият 
концепцияда сабабият турлари 
 
Моддий сабаб:
барча нарсаларнинг 
моҳиятини 
белгиловчи материя 
ѐки
субстанция 
ўзгаришлар юз 
беришига имконият 
яратади.
Амалдаги 
сабаб: 
аввал юз 
берган воқеалар 
муайян оқибатни 
келтириб 
чиқаради. 
Формал сабаб:
ўзгаришларга 
бўлган ички 
эҳтиѐж. 
Пировард 
сабаб:
бир қатор 
ўзгаришлар 
орқали 
эришиладиган 
ташқи мақсад ѐки 
пировард ҳолат.
Бифуркация 
Очиқ 
ночизиқ 
тизимнинг 
тадрижий 
ривожланиш (эволюция) 
йўлларининг 
тармоқланиш нуқтаси. 
Очиқ 
ночизиқ 
тизимнинг 
ривожланиш 
йўллари 
майдонидаги 
тармоқлар.
Очиқ тизим энтропиясининг ўзгаришининг 
таркибий қисмлари 

---

395 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mustaqil ishlash uchun savol va topshiriqlar 
 
1.
Barqarorlikning mohiyati nimada? 
2.
 
Aristotelning sababiylik haqidagi ta‘limotining nazariy asosini aytib bering.
 
3.
 
Barqarorlik va o‗zgaruvchanlik dialektikasi nimaga asoslanadi?
 
4.
 
Barqarorlik va o‗zgaruvchanlikning farqi nimalarda namoyon bo‗ladi?


Referat mavzulari 
1. Barqarorlik va o‗zgaruvchanlik dialektikasi. 
2. Gegel barqarorlik va o‗zgaruvchanlik haqida 
3. SHakllanish haqidagi qarashlar tahlili. 
 
Bilim va ko‗nikmalarni baholash materiallari 
 
1. Materiyaning faolligi sirini uning ikki xossasi – bu?
A.Uzluklilik va uzluksizlikdan 
 
B. Barqarorlik va o‗zgaruvchanlik 
V. Uzluklilik va o‗zgaruvchanlik
 
G. Uzluksizlik va o‗zgaruvchanlik 
2. Barqarorlik va o‗zgaruvchanlik faollikning qanday xossalaridir? 
A. Uzviy xossalari 
B. Barqar xossalari 
V. Uzlukli xossalari
 
G. Uzluksiz xossalari 
3. Narsalar va hodisalarning o‗zgaruvchanligini ifodalovchi falsafiy 
kategoriyani ko‗rsating?
A.SHakllanish
B. Barqarorlik
V. Sifat
 
G. Son
4. Rivojlanish kategoriyasining sinonimi sifatida, jarayonlar va hodisalarga 
turtki beruvchi omillarning yuzaga kelish jarayonining ifodasi sifatida 
ishlatiladigan so‗z nima?
Тизимдаги жараѐнлар билан 
боғлиқ ва термодинамиканинг 
иккинчи 
асосига 
мувофиқ 
доимо мусбатдир.
Атроф 
муҳит 
билан 
алмашинув жараѐнлари билан 
боғлиқ ва мусбат бўлиши ҳам, 
манфий бўлиши ҳам мумкин.