Нигинахон шермухамедова

Koevolyusiya. (
lot so- muvofiqlashuv va evolyusiya) keng ma‘noda 
ekologik aloqa, ya‘ni tabiat va jamiyacht o‗rtasidagi muvozanat.
Koevolyusiya 
atamasi XX asrning 60 yillarida «noosfera» atamasining sinonimi sifatida ishlatila 
boshlandi. Unga ko„ra inson kosmosning kuzatuvchisi emas, balki hayotni nafaqat 
ratsiona,l balki tana va qalbi bilan his qiluvchi tabiiy qismidir
. Koevolyusiya atamasi 
sotsiobiologlar tomonidan taklif qilingan ―irsiy madaniy koevolyusiya nazariyasi‖ 
asosida rivojlandi. Bunda optimal sharoitlar organik va madaniy evolyusiyaning 
mutanosiblikdagi nazarda tutiladi, ya‘ni irsiyat va madaniyat bir birini taqozo qiladi,
biroq bu jarayonda koevolyusiyaning qoidalarini dasturlashtiruvchi irsiyat ustivorlik 
qiladi. 
Insoniyat evolyusiyasi homo sapiens turining genetik konstatalarini saqlaydi va 
ijtimoiy ong shakllari, ishlab chiqarish tizimlari, fan, texnika, moddiy va ma‘naviy 
madaniyat rivojlanishining aloqadorligida namoyon bo‗ladi. Bu o‗zaro 
aloqadorlikdagi sifat o‗zgarishlari ilmiy texnikaviy evolyusiya bilan belgilanadi. 
Endilikda qanday ta‘sirlarning Erda hayot va insoniyatni biologik tur sifatida saqlab 
qolish imkoniyati berishi haqida o‗ylash lozim. 
Zero biosfera beqaror rivojlanuvchi murakkab tizim. Uning evolyusiyasida juda 
ko‗p halokatlar bo‗lgan. Hozirgi davr olimlarining ilmiy bashoratiga ko‗ra yangi 
biologik turning shakllanishi uchun kamida 10 ming yil talab qilinadi.. Texno-
evolyusiya tezligi bioevolyusiya tezligiga nisbatan ortib bormoqda. Darhaqiqat, texno-
evolyusiya va bioevolyusiya o‗rtasidagi tezlik kattalashib borsa, tabiat va jamiyat 
koevolyusiyasi haqida fikrlashning foydasi yo‗q.. Atrof muhitdagi lokal va global 
ifloslanish turli darajadagi kasalliklarning, o‗limning ko‗payishiga, irosiyatning 
buzilishiga olib kelmoqda, bu esa global va mintaqaviy tus olish xavfini oshirmoqda.
Faqatgina koevolyusiya tamoyilining amal qilishi Erda hayotni saqlab qolishning real 
asosi bo‗la oladi.
Xulosalar.
Bugungi kunda ham «noosfera» tushunchasi, uning namoyon 
bo‗lishi va o‗ziga xos xususiyatlari to‗g‗risidagi bahslar to‗xtagani yo‗q. Insoniyat 
olam sirlarini tobora ko‗proq bilib boraverar ekan, noosferaning xilma-xil 
qirralarini kashf etish davom etaveradi. Bu esa shu sohadagi bilimlar to‗planishiga, 
turli dalillarni umumlashtirish, ular asosida falsafiy g‗oyalarni o‗rtaga tashlash 
uchun keng imkoniyat yaratadi.