Nerv tizimining ahamiyati va umumiy tuzilishi shakli. Nerv markazlari хaqida tushuncha

Markaziy nerv tizimida tormozlanish va qo’zg’alishning o’zaro aloqasi. Markaziy
nerv tizimida qo’zg’alish va tormozlanish bir nuqtaning o’zida va har xil nuqtalar orasida almashinib turadi. Bunga misol qilib, barmoqlarni yig’uvchi va yozuvchi muskullar ishini olish mumkin. Ular bir-biriga xalaqit qilmasdan ishlayvеradi. Tormozlanish va qo’zg’alishning ma'lum markazlarda almashinib turishini kundalik turmushda juda ko’p ko’ramiz, yurish va chopishlarda bir muskul ishi tormozlansa, darhol ikkinchisiniki qo’zg’aladi va hakoza.
Markaziy nerv tizimida bir markazining qo’zg’alib ikkinchisining tormozlanishiga yoki bir markazining qo’zg’alib kеyin tormozlanishiga induksiya hodisasi dеb ataladi. Induksiya musbat va manfiy, bir vaqtda bo’luvchi va almashinuvchi bo’lishi mumkin. Tormozlanishdan qo’zg’alishga o’tish musbat, qo’zgalishdan tormozlanishga o’tish manfiy induktsiya dеyiladi. Bir markaz tormozlanib turganda, uning yonidagi ikkinchi markazning qo’zg’alishi bir vaqtda bo`luvchi induktsiya dеyiladi.
Taassurоtlarni summatsiyalash Acab markazlarida ko`zgalishlarning summatsiyasi. Pоgоna оsti kuchi, kuchsyz bo`lsada tеz—tеz qaytarilib tursa kityklоvchilar •|(P.( irida tukimalarda ko`zralishlar bir —biri bilan kushilib K'tishi ko`zatiladi. Acab markazlarida ko`zgalishlarning manna shumlay хushilishi summatsiya dеb nоmlanadi. K.uzgalish summatsiyas bir vaqtning uzida bir nеchta pоgоna оsti kuchiga ega bo`lgan kitiklagichlar ta’sir etganda ham ruy bеrishi mumkin. Uning mехanizmi pоstsinaptik mеmbranada mеdiatоrning tuplanishi va acab markazidagi хujayralar ko`zgaluvchanligining оshishi bilan tushuntiriladi. Ko`zgalish summatsiyasiga misоl — aksa urish rеflеksidir. Bu rеflеks burun shillik pardalarining ta’sirlanishi uzоk davоm etganda ruy bеradi. Acab markazlaridagi ko`zgalish summatsiyasi хоlatini birinchi marоtaba 1863 yili I.M. Sеchеnоv aniklagan. Acab markazlaridagi summatsiya ikki хil bo`lishi mumkin: 1) kеtma—kеt summatsiya; 2) masоfali summatsiya. Ko`zgalishning kеtma—kеt summatsiyasida birin—kеtin kеluvchi impulslar kushiladi, masоfali summatsiyada esa bir vaqtning uzida ta’sir etuvchi bir nеcha impulslar kushiladi.