Неофрейдизм. Муаллиф: проф. Ибодуллаев З. Р

жараёнлардир, яъни онгсизликдир. Расмга каранг. 
 
 
Психоанализ фани ўз олдига онгдан яшириниб ётган чуқур 
психологик жараёнларнинг сир-асрорини очишни мақсад қилиб қўяди ва 
шу йўл билан неврозни келтириб чиқарувчи омилларни ўрганади. З.Фрейд 
«яшириниб» ётган психологик жараёнларни онгсиз жараёнлар деб атади. 
Рус психологлари бу ҳолатни турли атамалар билан таърифлашади: 
«бессознателное» 
(онгсизлик), 
«подсознателное» 
(онгостлилик), 
«подсознание» (онг ости). Баъзи ўзбек психологлари «онгостлилик» деган 
атамани маъқул кўришади. Шундай қилиб, ҳанузгача фанда катта шов-
шувларга сабаб бўлиб келаётган ва моҳияти тўлалигача ўрганилмаган ушбу 
ноаниқ психологик жараёнларнинг атамаси ҳам ноаниқ бўлиб қолмоқда. 
Уларнинг маъносини ўзгартирмаган ҳолда биз «онгсизлик» атамасини 
маъқул топдик ва дарсликда ушбу атамадан фойдаланамиз. 

---

5 
Онгсизлик бу шундай ҳолатки, бунда одам ихтиёрсиз тарзда, ўзи 
билмасдан ёки англамасдан турли хатти-ҳаракатларни амалга оширади. Бу 
хатти-ҳаракатлар ўз-ўзидан кундалик ҳаётда, уйқуда, яъни туш кўраётганда 
ёки гипнотик ҳолатларда кузатилиб туради. Онгсизлик, табиийки, онгга 
боғлиқ бўлмаган ҳолат. 
З. Фрейднинг таъбири билан айтганда, онгдан сиқиб чиқарилган 
одамнинг табиий инстинктлари онг остида жой топади. Онгсизлик туғма 
хусусият бўлиб, инсоннинг барча хатти-ҳаракатларини белгилаб беради. 
Онгсизликни З. Фрейднинг психоанализ ҳақидаги таълимоти 
ўрганади. Психоанализ таълимотининг яратилишига, асосан, болалар 
психологияси, неврозлар клиникаси ва психотерапия усуллари туртки 
бўлган. Психоанализ ўрганадиган асосий йўналишлардан бири шахснинг 
жинсий ривожланишидир. З. Фрейд неврозларнинг келиб чиқишини ўзи 
яратган психосексуал назарияга асосланиб тушунтириб берди. 
З. Фрейд ўз кузатувларига асосланиб, одам шахси ва руҳиятининг 
янги бир моделини яратди. Унга асосан, бир-бирига узвий боғлиқ бўлган 3 
та психологик тузилма мавжуд. Булар ид, эго ва супер-эго. «Ид» — бу 
инстинктлар. У онгдан холис. «Эго» — бу Мен. Унинг онги бор. «Супер-
эго», яъни Супер-мен — бу одамни ўраб турган муҳит, жамият. У одамнинг 
хулқ-атворини «тепадан» назорат қилиб туради. Бу тушунчаларнинг ҳар 
бирига таъриф бериб чиқамиз.