Neftni qayta ishlash sanoatining taraqqiyoti Reja I. Kirish II. Asosiy qism

T/r	Ko‘rsatkich nomi	O‘lchov birligi	Jami
Shu jumladan
“O‘zbekneftgaz” AJning o‘z mablag‘lari	xorijiy kreditlar
1.	Loyihaning cheklangan qiymati	ekv. mln. AQSh dollari	1 992,77	503,81	1 488,96
2.	Kapital qo‘yilmalar cheklangan summasi, jami	ekv. mln. AQSh dollari SShA	1 782,26	293,30	1 488,96
	shu jumladan:
2.1	mashina va uskunalar	ekv. mln. RQSh dollari	300,63	18,96	281,67
	AQSh valyutasida	mln. AQSh dollari	281.67	—	281.67
	milliy valyutada	ekv. mln. AQSh dollari	18,96	18,96	—
2.2	qurilish-montaj ishlari	ekv. mln. AQSh dollari	271,20	70,15	201,05
	xorijiy valyutada	mln. AQSh dollari	201,05	—	201.05
	milliy valyutada	ekv. mln. AQSh dollari	70,15	70,15	—
2.3	quduqlarni parmalash	ekv. mln. AQSh dollari	1 161,73	190,80	970,94
	xorijiy valyutada	mln. AQSh dollari	970.94	—	970,94
	milliy valyutada	ekv. mln. AQSh dollari	190,80	190,80	—
2.4	quduqlarni kapital ta’mirlash	ekv. mln. AQSh dollari	48,70	13,39	35,31
	xorijiy valyutada	mln. AQSh dollari	35,31	—	35,31
	milliy valyutada	ekv. mln. AQSh dollari	13,39	13,39	—
3.	Investitsiya davridagi moliyaviy chiqimlar	mln. AQSh dollari	210,51	210,51	—
4.	Korxona quvvati	O‘sish hajmi: Tabiiy gaz — 6 356,1 yiliga mln. m3 gaz kondensati — 114,72 ming tonna neft — 75,5 ming tonna
5.	Eksportning taxmin qilinayotgan yillik hajmi	tabiiy gaz 3 451,87 mln. m3
6.	Band bo‘luvchilarning taxminiy soni	607 kishi
7.	Loyiha o‘zini qoplashining hisoblangan muddati	6 yil
8.	Investitsiya davrining davom etishi	18 oy

O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasiga muvofiq, neft-gaz sanoati sohasida ham qator o‘zgarishlar amalga oshirildi. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30-iyundagi «Neft-gaz sohasining boshqaruv tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori bilan “O‘zbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyati faoliyati takomillashtirildi.

“O‘zbekneftgaz” AJ tomonidan 2 milliard 756 million dollarlik 24 ta investitsiya loyihasi amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Bu mablag‘lar
Jizzax neftni qayta ishlash zavodini bunyod etish va zamonaviy texnologiyalar bilan ta’minlash,
Qandim gazni qayta ishlash kompleksining 2-navbati va Qandim konlar guruhini jihozlash,
Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasida sintetik suyuq yoqilg‘i ishlab chiqarish,
Surxondaryodagi “Mustaqillikning 25 yilligi” konida qidiruv ishlarini olib borish va texnik-iqtisodiy asoslarini ishlab chiqish kabi loyihalarga yo‘naltiriladi.
Mazkur 24 yirik loyihaning 9 tasi bu yil amalga oshiriladi.
Hozirgi kunda Neft-gaz sohasini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish, “O‘zbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyatining kredit reytingini aniqlash ishlarini jadallashtirish bo‘yicha ham ishlar olib borilmoqda.

• 
  «OLTIN YO’L GTL» 
  

III. Xulosa
Hozirgi vaqtda «O‘zbekneftgaz» kompaniyasi tarkibiga 4 ta akciyadorlik kompaniyasi, gaz-kimyo kompleksi va bevosita ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi qator korxonalar kiradi. Ularning har biri subxolding huquqlarida faoliyat ko‘rsatadi va idoraga qarashli quyidagi korxonalarning mol-mulki va akciyalar paketini nazorat qiladi:

• 
  «O'zgeoburg'uneft-gaz qazib chiqarish» akciyadorlik kompaniyasi – geologiya-razvedka ishlarini, neft va gaz konlarini burg‘ulashni amalgaoshiradi, neft va gaz konlarini ishlab chiqarishga tayyorlash, neft, gaz va gaz kondensatini qazib chiqarish, tabiiy gazni qayta ishlash bilan shug‘ullanadi;
  
• 
  «O'ztransgaz» akciyadorlik kompaniyasi - O‘zbekiston tabiiy gazini ichki iste‘molchilarga transportirovka qilish, mamlakat tashqarisiga eksport qilish, shuningdek, qo‘shni davlatlardan tabiiy gaztranzit qilinishipi ta‘minlovchi ob‘ektlarni boshqaradi. O‘z faoliyatini ta‘minlash uchun magistral gaz transporti ob‘ektlarini qurish va kapital ta‘mirlash ishlarini olib boradi;
  
• 
  «O'zneftmahsulot» akciyadorlik kompaniyasi - neft va gaz kondensatini qayta ishlovchi Farg‘ona va Buxoro neftni qayta ishlash zavodlari mol-mulkini nazorat qiladi, shuningdek, iqtisodiyot tarmoqlariga va respublika aholisiga neft mahsulotlari sotadi, neft bazalari tarmog‘iga, tashish terminallariga va avtomobillarga yoqilg‘i quyish shaxobchalariga egalik qiladi, O‘zbekiston ichki bozorida neft mahsulotlarini sotuvchi korxonalar faoliyatini nazorat qiladi;
  
• 
  «O'zneftgazmash» akciyadorlik kompaniyasi - neft-gaz va gaz-kimyo komplekslari korxona va tashkilotlari uchun, shuningdek, respublika iqtisodiyotida bir-biriga bog‘liq tarmoqlar ehtiyojlari uchun mashina-sozlik mahsulotlari va ehtiyot qismlar ishlab chiqaradi;
  
• 
  "SHo'rtangaz-kimyo" kompleksi - polietilen, suyultirilgan gaz va gaz kondensati, oltingugurt ishlab chiqaradi.
  

Farg’onada 1959 yilda yirik neftni qayta ishlaydigan zavod ishga tushirildi. yiliga 8 mln. tonnaga yaqin neft qayta ishlanadi. Oltiariq zavodida neft yoqilg’i—yoqilg’i sxemasi bo’yicha, Farg’onada esa yoqilg’i —moy sxemasi bo’yicha ishlaydi. Hozirgi vaqtda Buxoro shahrida neftni qayta ishlash zavodi qurilib, ishga tushirildi. Bu zavodda gaz kondensatidan turli mahsulotlar olinadi.
Neftni qayta ishlashga tayyorlash, asosan neft dastlab suvsizlantirilib, shu jarayon bilan birga tarkibidan har xil tuzlarni, o’z navbatida uni xar xil mexanik aralashmalari ajratilib olinib, oltingugurt mikdori deyarli yuk kilinib , keyin qayta ishlashga junatiladi. Bu erda tuzsizlantirilgan neftda mikdoran 3 – 4 mg/l tuz va 0,1% suvning massa ulushi bulishi mumkin.
Ma’lumki, neft tuzilishi jihatdan juda murakkab tabiiy tuzilishga ega bo’lganligi uchun, uni o’rganish turli xil taxlillar asosisida olib boriladi. Dastlab neftning genezi xamda neft saqlovchi hududning paydo bulishi va uni izlab topish muammolari, sungra esa qayta ishlash uchun kimyoviy tarkibini o’rganish talab etiladi. Shu va shunga uxshagan savollarning echimini izlab topishga rasional klassifikasiyalash usuli yordam beradi. Buning uchun neftni nazariy va amaliy jixatdan izoxlab berish kerak buladi. Lekin shunga karamay bunday klassifikasiyalashni yaratish juda murakkab masala bulib, xozirgi vaktgacha anik echimini topgani yuk. Chunki u kuyidagi kiyinchiliklarga ega ; Birinchidan neft tarkibi, xattoki aynan bir konning ikki nuktasidan qazib chiqarilayotgan bulsada , kimyoviy tarkibi jixatdan esa juda xam bir – biridan kup fark kiladi. Ikkinchidan er ka’rida neftning paydo bulishi va bir turdan ikkinchi bir to’rga utish faktorlari, tarkibiy uzgarishlarining ketma – ket tarzda borishini progressiv tarzda o’rganishda bilimlarimizning etarli darajada emasligi. (sanoat va xomashyo) jarayonlar uchun 3 – 4 guruxga bulingan.
IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. T., 2004.
   
2. 
   Алаев Э.Б. Социально-экономическая география. Понятийно-терминологический словарь. – М.: Мысль, 1983.
   
3. 
   Akramov Z.M. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi o`quv dasturi. T., 1992.
   
4. 
   Asanov G.R. Sotsial-iqtisodiy geografiya: termin va tushunchalar izohli lug`ati. - T.: O`qituvchi, 1990.
   
5. 
   Asanov G.R., Nabixonov M., Safarov I. O`zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jo`g`rofiyasi. -T.: O`qituvchi, 1994.
   
6. 
   Axmedov E.A. O`zbekiston shaharlari mustaqillik yillarida. –T., 2002.
   
7. 
   Axmedov E.A., Boltayev M.J. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi. Ma`ruzalar matni. Toshkent, 2000.
   
8. 
   Axmedov E.A. va va boshqalar. Mustaqil O`zbekiston. T., 2001.
   
9. 
   Axmedov E.A., Saydaminova Z. O`zbekiston Respublikasi. Qisqacha ma`lumotnoma. Toshkent, O`zbekiston, 1995.
   
10. 
    Baratov P. O`zbekiston tabiiy geografiyasi. -T.: O`qituvchi, 1996.
    

Qo‘shimcha adabiyotlar

• 
  А.К.Мановян. технология первичной перерботки нефти и природного газа. М. Химия, 2001, 568 с.
  
• 
  Сокова Н.А., Иванова Л.В. Химия нефта и газа.-М:РГУ нефти и газа им. И.М.Губкина, 1999, 40 с.
  
• 
  Эрих В.Н., Расина М.Г., Рудин М.Г. Химия и технология нефта и газа. –Л: Химия, 1985. 408 с.
  
• 
  А.А.Кулик. Разработка технологии гидрооблагораживания прямогонного вакуумного газойля в смеси с легким газойлем каталитического крекинга, Москва, 2003, 24 с.