Нефт ва газни қайта ишлаш кимёвий технологияси” кафедраси

5-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ


Нефть маҳсулотларининг қотиш температурасини аниқлаш
Суюқ моддаларнинг қотиш температураси деганда биз моддаларни суюқ ҳолатидан қаттиқ ҳолига ўтишини тушунамиз. Оддий суюқ моддалар, масалан, глицерин, сув ва шунга ўхшашлар маълум бир температурада қаттиқ ҳолатига ўтади.
Нефть ва ундан олинган маҳсулотларнинг таркибида бир қанча органик бирикмалар бўлганлиги сабабли, уларнинг қотиш температураси ўзгача бўлади. Бу маҳсулотлар асосан парафинлар, ҳалқали алканлар ва ароматик углеводородлардан ташкил топган. Ҳарорат пасайганда биринчи навбатда парафин углеводородлари кристалл ҳолига ўтиб, қолган углеводородлар суюқ ҳолатда бўлишларига қарамасдан, нефть маҳсулотлари ўзларини оқувчанлигини камайтирадилар ва ҳарорат пасая бошлаганда оқувчанликни бутунлай йўқотадилар.
Нефть маҳсулотларининг қотиш температураси уларнинг шартли кўрсаткичи бўлиб, физикавий ҳоссасини белгиламайди. Шундай бўлишига қарамай, нефть маҳсулотларининг қотиш температурасини аниқлаш, нефтни қайта ишлаш саноатида ва маҳсулотларни халқ ҳўжалигида ишлатилаётганда, катта аҳамиятга эга. Масалан, у ёки бу нефть маҳсулотини қотиш температурасини аниқ билинмаса, ишлаб чиқаришда турли кўнгилсиз ҳодисалар бўлиши мумкин (1).
Лаборатория ишини бажаришдан мақсад нефть маҳсулотларининг қотиш температурасини аниқлаш. Бунинг учун олдин моддани бироз иситиб, кейин маълум тезликда нефть маҳсулоти ўзининг оқувчанлигини йўқотгунига қадар совутилади.

Приборлар, материаллар ва реактивлар

Тажриба учун таги текис шиша пробирка ишлатилади; ички диаметри 30,0-33,5мм, баландлиги 115-125мм. Пробирка деворчасида 45 см³ ҳажмга тенг чизиқчаси бўлади ва бу чизиқчанинг тепасида ва пастида 3 см³ фарқли яна иккита чизиқчалари бўлади. Шишадан ясалган муфта, унинг ички диаметри пробирканинг диаметридан 10-13мм катта, баландлиги эса 113-115мм. Моддани иситиш ва совутиш учун маҳсус мослама-банялар ишлатилади. Булардан ташқари ҳар хил термометрлар ва материаллар ишлатилади. қотиш температураси минус 30⁰ дан юқори бўлган моддаларни анализ қилиш учун шкаласи минус 30⁰ дан плюс 60⁰ гача бўлган симобли термометр ишлатилади. қотиш температураси минус 30⁰ дан паст бўлса шкаласи минус 80 дан плюс 60⁰ гача бўлган толуол билан тўлдирилган термометр ишлатилади.