Нефт ва газни қайта ишлаш кимёвий технологияси” кафедраси

Тажриба натижаларини қайта ишлаб чиқиш

Лабораторияда ишлаётганда ўлчов асбобларида ва торозида жуда аниқлик билан иш бажариш зарур. Ҳом ашёда компонентларни шундай аниқлик билан олиш керакки, бунда моддий балансдаги ҳатоликнинг ҳиссаси 1/10 фоиздан ошмасин.
Текширишни амалга оширишда кимё жараёнидаги йўкотишни ҳам алоҳида ҳисобга олиш зарур, айниқса улар кетма-кет босқичли бўлса. Барча маҳсулотларни ҳажми ёки массасини ўлчаш мумкин бўлса, у ҳолда тажрибадаги барча йўқотишлар маҳсулот балансида алоҳида ҳисобга олинади.
Бевосита тажриба вақтида олинган ўлчовлар ва торозида тортишларнинг натижаларини, шунингдек, ҳисоблашнинг охирги натижалари ва иш дафтаридаги оралиқ ёзувларни ҳам иш ҳисоботига киритиш даркор.
Ҳар қайси иш юзасидан ҳисоботга қуйидаги бўлимларни киритиш лозим:

1. 
   иш мақсади ва тажриба шартларининг кўрсатилиши топшиқда аниқ белгиланиши.
   
2. 
   Аппаратни таърифлаш ёки қурилма ва унинг схемаси.
   
3. 
   Тажрибани таърифлаш.
   
4. 
   Тажриба параметрларини ёзиш (вақти, температураси).
   
5. 
   Охирги маҳсулотларни характеристикаси.
   
6. 
   Жараённинг маҳсулот баланси.
   
7. 
   Хулосалар.
   
8. 
   Фойдаланилган адабиётлар рўйҳати.
   

1-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ


Енгил нефть маҳсулотларининг йод сонини ва уларнинг таркибидаги тўйинмаган углеводородларни миқдорини аниқлаш

Нефть маҳсулотлари таркибидаги тўйинмаган углеводородларнинг миқдорини аниқлаш учун йод ва бром сонларини аниқлаш усуллари қўлланилади. Бу усуллар нефть маҳсулотларнинг таркибидаги қўшбоғларга йод ёки бромни бирикиш қобилиятига асосланган.

Нефть маҳсулотларининг таркибидаги тўйинмаган углеводородларнинг миқдорини йод ва бром сонлари усули билан аниқлаш бизга жуда аниқ натижа бермайди. Лекин, нисбатан оддий тез бажариладиган бўлганлиги сабабли бу усуллар лаборатория шароитида кенг қўлланилади.
Нефть маҳсулотларининг йод сони деб, 100г миқдордаги нефть маҳсулотидаги тўйинмаган бирикмаларнинг қўш боғига бириккан йоднинг грамм миқдорига айтилади.
Ишнинг мақсади бензин, керосин (реактив двигателлар ёқилғиси), дизель ёқилғиси ва бошқа енгил нефть маҳсулотларнинг йодсонини ва уларнинг таркибидаги тўйинмаган углеводородларнинг миқдорини аниқлаш.
Ишни бажариш учун маълум миқдордаги нефть маҳсулотини йоднинг спиртдаги зритмаси билан аралаштириб, реакцияга киришмай қолган йодни натрий тиосульфатнинг эритмаси билан титрлаб кейин 100г нефть маҳсулотига қанча йод бирикиши мумкин эканлигини, яъни йод сонини аниқлаймиз.
Реакцияга киришмаган йодни натрий тиосульфат билан титрлаш қуйидаги реакция тартибида боради:

2Na₂S₂O₃  I₂  2NaI  Na₂S₄O₆