Neft bitumlari

Asbobdagi suvni xarorati-..... Cho‘zilish tezligi -.....
1-nchi namunani cho‘zilishi-.. ..... sm;
2-nchi namunani cho‘zilishi-...... . sm;
Cho‘zilishdagi o‘rtacha qiymat-......sm;


3-ish. Bitumni yumshash xaroratini aniqlash
Ta’rif: Bitumning issiqlikka nisbiy chidamliligiga hamda issiqlikdan yumshash darajasiga baho berish uchun uning qanday haroratda yumshashini bilish kerak.
Asbob va uskunalar: “Halqa va shar” usuliga doir asbob, diametri 90 mm, balandligi kamida 115 mm bo‘lgan shisha idish, diametri 9,5 mm li po‘lat shar, latun halqa, asbest to‘r, pichoq, simobli termometr, sopol kosa, distillangan suv yoki glitserin.
Ishlash tartibi: Bitumning yumshash xarorati «Halqa va shar» asbobi (10.3 - rasm) yordamida aniqlanadi. Bu asbob bir-biridan muayyan masofada o‘zaro biriktirilgan uchta metall plastinka 5 dan tashkil topgan; plastinkalarni teshib o‘tgan metall sterjenlar shu plastinkalarning o‘ziga biriktirilgan. Pastki ikkita plastinka oraligi 25,4 mm ga teng. O‘rtadagi plastinkaning ikkita teshigi bor; har teshikka ichki diametri 15,88 mm, balandligi 6,25 mm va devorchasining qalinligi 2,38 mm keladigan jez xalqa o‘tkaziladi. Eng ustki halqaniig qoq o‘rtasidagi teshikka termometr 4 o‘rnatiladi. «Halqa va shar» usuli quyidagidan iborat: jez xalqalar metall plastinka ustiga qo‘yiladi va 1:3 nisbatda talk aralashtirilgan glitserin bilan moylanadi. Eritilgan va 15 minut davomida qorishtirib-turilgan bitum 2 halqalarga ortig‘i bilan to‘ldiriladi, sovuganidan keyin uning ortiqcha qismi qizdirilgan pichoq tig‘i bilan sidirib tashlanadi. Shundan keyin halqalarni asbobning o‘rta plastinkasidagi teshiklargacha yotiq holatda o‘tkazish, ustki plastinkaning o‘rtadagi teshigiga esa termometrni o‘rnatish kerak, bunda termometrning simobli pastki uchi jez halqaning pastki sathi bilan bir tekislikda yotishi lozim. Halqalar o‘rnatilgan asbob 5°S gacha sovitilgan distillangan suv to‘ldirilgan stakan 6 ga tushiriladi va 15 minutdan keyin stakandan chiqarib olinib, har bir halqadagi bitumning qoq o‘rtasiga diametri 95 mm, massasi 3,45 - 3,55 g keladigan po‘lat sharcha quyiladi; shundan keyin asbobni yana stakanga joylash, stakanni esa shu holatda asbest to‘r ustiga qyyish va tagidan gaz gorelkasi yoki spirtli lampa bilan qizdirish kerak. Stakandagi suvning xarorati minutiga 5°S ko‘tarilishi lozim. Bitum issiqdan erib, yuzidagi po‘lat sharcha bilan birga halqaning teshigidan o‘tib ketadi. Erib yumshagan bitum sharcha og‘irligi ta’sirida halqadan o‘tib, asbobning pastki plastinkasi (diski) ga tegadi, shu paytdagi xarorat (3-rasm) bitumning erib yumshash xarorati hisoblanadi. «Halqa va shar» usulida bitumning erib yumshash xarorati 70°S bo‘lsa, buni qisqachagina, «70°H va S» shaklida yozish mumkii. Harorat 80°S dan oshib ketganda asbob stakaniga suv o‘rniga glitserin to‘ldiriladi; sinash oldidan bitum namunasini 32°S li muhitda 15 minut saqlash kerak. Sinov ikki marta o‘tkaziladi va bitumning yumshash harorati sinov natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblanadi. Olingan natijalar yozib boriladi va DST bilan taqqoslanadi.