Название Gruntlar haqida asosiy ma‘lumotlar

^ 1.3. Gruntlarning qattiq zarrachalari

va donadorlik tarkibi

Gruntning qattiq qismi mineral zarrachalar majmuidan iborat bo’lib, yemirilgan tog’

jinslarida ularning o’lchamlari bir necha santimetrdan millimetrning mingdan bir

ulushigacha o’zgarishi mumkin.

Yirik bo’lakli zarrachalar odatda ko’p mineralli bo’ladi. Magmatik tog’ jinslarining asosini

kvarts, dala shpati, avgit, slyuda, talk, xlorit singari birlamchi minerallar tashkil etadi.

Metamorfik tog’ jinslarning tarkibi birlamchi minerallardan tashqari ikkilamchi

minerallardan ham iborat bo’ladi. Cho’kindi tog’ jinslarining tarkibida barcha keng

tarqalgan birlamchi (kvarts, dala shpati, slyuda va boshqalar) va ikkilamchi (kaltsit, gips,

angidrit, dolomit, gilli minerallar va h.k.) minerallar mavjud bo’lishi mumkin.

Qum, chang va gil zarrachalari monomineral tuzilishga ega, ya‘ni ularning tarkibi

qandaydir bir mineraldan iborat bo’ladi. Gil zarrrachalari qum va chang tarkibidagi

birlamchi mineralning kimyoviy yemirilishidan hosil bo’lgan ikkilamchi mineraldan

tashkil topadi. Shuning uchun ham ular namlanganda ko’pchib, quritilganda qotish

xususiyatiga ega. Illit (gidroslyuda ), kaolinit va montmorillonit gil zarrachalari

minerallarining asosiy vakillari hisoblanadi.

Gruntlarning xossalari qattiq zarrachalarining mineralogik tarkibidan tashqari har xil

yiriklikdagi zarrachalarning nisbiy miqdoriga, ya‘ni donadorlik tarkibiga ham ko’p

jihatdan bog’liqdir. Gruntning turi va nomlanishi ko’pincha donadorlik tarkibi natijalariga

asoslanib o’rnatiladi.

Donadorlik tarkibini baholashning ko’plab usullari mavjud bo’lib, amaliyotda asosan