Название Gruntlar haqida asosiy ma‘lumotlar

gidravlik va elash usullari qo’llaniladi. Gidravlik usullar turli yiriklikdagi (massadagi )

zarrachalarning suyuqlikda (masalan, suvda) har xil tezliklar bilan cho’kish qonuniyatiga

(Stoks qonuniga ) asoslangan bo’lib, ular yordamida o’lchamlari 0,1 mm dan kichik

zarrachalarni saralash mumkin. Yirik zarrachalarning tarkibi elash usulida o’rganiladi.

Bunda ko’zlarining o’lchamlari ( di ) 0,1; 0,25; 0,5; 1,0; 2,0; 5,0 va 10,0 mm bo’lgan standart

elaklar to’plamidan foydalaniladi.

Ma‘lumki, gilli gruntlarning donadorlik tarkibini gidravlik usullar bilan aniqlash ko’p vaqt

va mehnat talab qiladi. Shu sababli, gil zarrachalarining salmog’i va grunt turini bilvosita

gruntning plastiklik soni (Ip) bo’yicha ham o’rnatish mumkin (2-bo’limga qarang).

Sochiluvchan gruntlarning donadorlik tarkibini elash usuli bo’yicha o’rganishda har bir

elakdagi xususiy ( nisbiy ) qoldiq quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi: 

Х

i

 = m

i

 100% /   m

i

 , (1.1)

bu yerda m

i

 - berilgan elakda ushlanib qolgan grunt massasi ;   m

i

 -namunaning umumiy

massasi.

Gruntlarning donadorlik tarkibi jadval yoki grafik shakllarda ifodalaniladi. 1.1 - rasmda

donadorlik tarkibi haqida ma‘lumot beruvchi umumiy qoldiq ( ( X

i

) va lg(1000 d

i

 )

orasidagi bog’lanish grafigi ko’rsatilgan. Sinov natijalari bo’yicha qurilgan shunday grafik

asosida gruntning bir jinslilik darajasi quyidagi nisbat bo’yicha baholanadi:

---

K

d

 = d

60

 / d

10

 , (1.2)

bu yerda d

60

 , d

10

 - umumiy qoldiqning 60 va 10 foizlariga mos keluvchi donalar

(zarrachalar) yirikligi. 

Donadorlik tarkibi ma‘lumotlari bo’yicha gruntning muhim ko’rsatkichlaridan biri -

zarrachalarning o’rtacha vazniy yirikligini ham aniqlash mumkin: 

100 

d

 0

 = ------------- ( 1.3)

 (X

i

 / d

i

 ) 

1.1 – rasm. Gruntlarning donadorlik tarkibi