Nazorat uchun savollar

Nazorat uchun savollar.

1.Qaraqalpaqstanda 1917 - jildan keyingi tu'pkilikli o'zgerisler: azatliq ha'reketleri ha'm siyasiy waqiyalar A'miwda'ryanin sol jag'indag'i qaraqalpaqlar.

2. Qaraqalpaqstan ekinshi ja'han uris jillarinda . Jerleslerimizdin front maydanlarindag'i ham til jerlerdegi qahramanliqlari.

3. 80 - jillardin ortalarinda SSSR din ja'miyatlik siyasiy , ekonomikaliq , ma'deniy turmisnda dag'daris jag'dayinin janeje ku'sheyip bariwi. "qayta quriw" kontseptsiyasi ha'm onin sheklengenligi.

4. O'zbekistanda Prezidentlik lawaziminin ja'riya etiliwi. Islom Karimovtin ' O'zbekistan Respublikasi birinshi Przidenti etip saylaniwi. G'a'resizlik Deklaratsiyasi.

Qaraqalpaqstanda bul da'wirde ken'eslerge qarsi toparlarda ko'p edi. Olar patshashiliq quwatlawshi sho'lkemge aylandi. Qaraqalpaqstandag'i soldat deputatlari kenesinde, dumanda ha'm waqitsha ku'kimet komitetlerinde jergilikli xaliq wa'killerine tiyisli orin belgilenedi. Olardin huqiqlari ha'r ta'repleme sheklengen , a'sirese musilman xaliqlarinin sol zamandag'i alding'i toparlari bolg'on ruwxaniy ha'm ulamalar hesh qanday itibarg'a alinbadi. Sonin menen birge waqitsha hu'kimet u'like xalqi ushin aytarliqtay o'zgeris islemedi ha'm buring'i koloniyaliq siyasati dawam ett. Na'tiyo'ljede waqitsha hu'kimettin petro-aleksandrovk sho'lkemleri menen jergilikli ja'miyetlik sho'lkemler ha'm ken'esler arasinda qarama -qarsiliqlar ku'sheyip ketti.

Usinday ja'dayda Tashkent qalasinda du'zilgen " shunay islam" ta'sirinde petro- aleksandrovke te de "musilman awqami" du'zildi. Olarda "milliy avtonomiya" beriw haqqindag'i ideyani qollap quwatladi.

1919 jildin ba'ha'rinen baslap ken'eslerge qarsi ha'reket jan'adan ku'sheye baslaydi. Bul waqitta shimbay uchastkasinda bol' sheviklerge qarsi keyiptegiler ural kazaklarinin atamani Mixail Filchev otryadina barip qosildi. 1919 - jili 29 - iyul'de To'rtkulge shimbay uchastkasina ag'zasi A.N.Xristoforov basshilig'ndag'i belgili basshi kommunistler Kos'yanenko , Frolov, I.B rinkman ha'm basqalar edi.

Ken'es hakimiyati ornag'anan son Turkstannan basqa elatlari siyaqli Xiywada da jag'day awirlasti. Xorezm , Buxora ha'm Tu'rkstannin basqa qalalarinin a'yyem zamanlardan berli sirtqi du'n'ya menen dawam etip kiyatirg'on sawda baylanislari u'ziliske tu'sti.

1920- jili ornag`an Xorezm ken`es respublikasinin` siyasatina xaliq narazilig`i ku`shli edi. 1921-jili 15-23-may ku`nleri II-pu`tkil Xorezm quriltayi shaqirildi. Og`an 230 delegat qatnasip ha`m onin` 51 deputati Xorezmnin` qaraqalpaq rayonlarinan edi. II-pu`tkil Xorezm quriltayi burin xang`a tiyisli bolg`an 14 min` tanap (5,6 min edi. Ekinshiden, diyxanlar mu`lk jerlerdi arendag`a alip u`yrenisip ketken edi. Al patshaliq dep atalatug`in xang`a tiyisli jerlerden diyxanlar ata-babasinan beri paydalanip ha`m salig`in to`lep kiyatir edi. Ja`ne de Xorezm hu`kimeti bul jerlerdegi jasaytug`in xaliqlardin` o`zine ta`n o`zgesheligin esapqa almadi. A`sirese sharwashiliqka u`yrenip ha`m ko`shpelilikti ka`sip etiwshi xaliqlardi birden otiriqshiliqka aylandiriwg`a sharwalar naraziliq ko`rsetti. Narazilq qozg`alan`lari 1921- jili jazda Qon`iratta, 1922-1923-jillarda Xorezmde ku`shli qozg`alan`lar boldi. Biraq qizil armiya ko`terilisshilerdi zorliq penen tarqatip jiberdi. 1920-1923-jillari Xorezm Respublikasinda ju`rgizilgen ken`eslestiriw de naraziliqlardi keltirip shig`arip otirdi. Xiywada tabisqa erise almag`an Junaydxan o`zinin` ha`reketin Xojeli ha`m Qon`irat okrugine qaratti. Sonliqtan da bul jerlerde apwil xojalig`i to`menlep ketti. ` gektar) jerdi konfiskatsiyalaw ha`m diyxanlarg`a bo`listiriw haqqinda qarar qabil etti. Usinin` ishinde Qon`irat, Qanlikol ha`m Xojeli aymag`indag`i buring`i a`meldarlardin` paydalanip kiyatirg`an jerleri de bar edi. Biraq Xorezm hu`kimetinin` bul siyasatina naraziliqlar payda boldi. Sebebi, birinshiden, jer iyeleri bul jerlerde neshshe jildan berli iyeshilik etip ha`m egislik jer boliwinda u`lesleri bar Bunin` birinshi sebebi Junaydxannin ken`eslerge qarsi ha`rketleri, ekinshiden, awil xojaliq qural- saymanlarinin` joqlig`i, u`shinshiden, za`ru`rli waqitta suwdin` bolmawi, to`rtinshiden eginshilikti suw alip ketiwi ha`m besinshiden, erteden suwiqtin` tu`siwi dep tu`sindiriledi. 1922- jili iyul` ayindag`i III- pu`tkil Xorezm ken`esinin` qararina muwapiq Xorezm orayliq atqariw komiteti qasinda qazaq- qaraqalpaq byurosi sho`lkemlestirildi. Ol byuro Sarsenbaev basshilig`inda 7 adamnan ibarat boldi. 1923- jili oktyabr` ayindag`i IV pu`tkil Xorezm quriltayinda Xorezm xaliq ken`es respublikasi quraminda qazaq-qaraqalpaq ha`m tu`rkmen avtonomiyali wa`layatlari du`zildi. Qazaq- qaraqalpaq avtonomiyali wa`layatinin` orayi Xojeli qalasi boldi. Bul jillari qazaq-qaraqalpaq avtonom walayatinin` tiykarg`i xalqi qaraqalpaqlar bolip olar 43778 adam bolg`an.

Sovet ha’kimiyati 1920-jillardan baslap sanaat karxanalarin mamleket qaramagina aldi. Jeke adamlardin kishi karxanalari ha’m sawda uileri jumisi ustinen mamleketlik qadagalaw ornatti. 1919-jil 4-iyun`degi Turkistan Orailiq Atkariw Komitetinin qararina muwapiq galle menen erkin sawda jasawda qadagan etildi. Jane bul qarar boiinsha diyxanlar gallesin juda arzan baha menen mamleketlik tayarlaw organlarina majburiy tapsiriwi tiyis boldi. Xaliktin’ awhali buringidanda tomenlep ketti.Hu’kimet ekonomikaliq siyasatin ozgertuge majbur boldi. Oraydin korsetiwine muwapiq A’miudar`ya walayati sovetlerinin 1- s`ezdi 1921-jil avgustta jana ekonomikalik siyasatka otiu haqqinda qarar qabil etti. Bunin tiykargi menisi ekonomikaga, xaliq xojaligina basshilik etiudin deslepki askeriy usillarin biykarlap, ondiriushige asirese diyxanga bir katar erkinlikler beriuden ibarat edi.

Ekinshi jer ju`zlik uristin` tamamlang`anina yarim a`sirden aslam waqit boldi. Uristin` awir ku`nleri tariyx betlerinde qaldi, degen menen olar G’a`rezsiz Ma`mleketler Dosliq awqamin quraytug`in eller xaliqlari, sonday-aq xaliq araliq ja`miyetshilik yadinda o`shpes iz qaldirdi. A`diwli perzentlerin uris maydanlarina atlandirip, Qaraqalpaqstanli urisqa jaramli barliq miynetkeshler, hayal-qizlar, jas o`spirim ha`m jasi u`lkenler xaliq xojalig`inda pida`ka`rlik miynet u` lgilerin ko`rsetti. Xalqimiz qorg`aniw qorina o`z u` lesin ayamastan qosti.

G’a`rezsiz O`zbekstan ha`m Qaraqalpaqstannin` ku`sh-qudiretinin` deregi-xalqimizdin` uliwma adamgershilik g`a`ziynelerine sadiqlig`inda. O`zbekstan Respublikasinin` Prezidenti Islam Karimov 1995-jil 5-may ku`ni O`zbekstan Respublikasi Oliy Ma`jilisinin` ekinshi sessiyasinda so`ylegen so`zinde bilay degen edi. «Uris jillari-O`zbekstan tariyxinin` bir bo`limi. Biz tariyximizdan birde betin alip taslamaymiz. Bul tariyx-bizi

1922- jili iyul` ayindag`i III- pu`tkil Xorezm ken`esinin` qararina muwapiq Xorezm orayliq atqariw komiteti qasinda qazaq- qaraqalpaq byurosi sho`lkemlestirildi. Ol byuro Sarsenbaev basshilig`inda 7 adamnan ibarat boldi. 1923- jili oktyabr` ayindag`i IV pu`tkil Xorezm quriltayinda Xorezm xaliq ken`es respublikasi quraminda qazaq-qaraqalpaq ha`m tu`rkmen avtonomiyali wa`layatlari du`zildi. Qazaq- qaraqalpaq avtonomiyali wa`layatinin` orayi Xojeli qalasi boldi. Bul jillari qazaq-qaraqalpaq avtonom walayatinin` tiykarg`i xalqi qaraqalpaqlar bolip olar 43778 adam bolg`an.

Sovet ha’kimiyati 1920-jillardan baslap sanaat karxanalarin mamleket qaramagina aldi. Jeke adamlardin kishi karxanalari ha’m sawda uileri jumisi ustinen mamleketlik qadagalaw ornatti. 1919-jil 4-iyun`degi Turkistan Orailiq Atkariw Komitetinin qararina muwapiq galle menen erkin sawda jasawda qadagan etildi. Jane bul qarar boiinsha diyxanlar gallesin juda arzan baha menen mamleketlik tayarlaw organlarina majburiy tapsiriwi tiyis boldi. Xaliktin’ awhali buringidanda tomenlep ketti.Hu’kimet ekonomikaliq siyasatin ozgertuge majbur boldi. Oraydin korsetiwine muwapiq A’miudar`ya walayati sovetlerinin 1- s`ezdi 1921-jil avgustta jana ekonomikalik siyasatka otiu haqqinda qarar qabil etti. Bunin tiykargi menisi ekonomikaga, xaliq xojaligina basshilik etiudin deslepki askeriy usillarin biykarlap, ondiriushige asirese diyxanga bir katar erkinlikler beriuden ibarat edi.

Ekinshi jer ju`zlik uristin` tamamlang`anina yarim a`sirden aslam waqit boldi. Uristin` awir ku`nleri tariyx betlerinde qaldi, degen menen olar G’a`rezsiz Ma`mleketler Dosliq awqamin quraytug`in eller xaliqlari, sonday-aq xaliq araliq ja`miyetshilik yadinda o`shpes iz qaldirdi. A`diwli perzentlerin uris maydanlarina atlandirip, Qaraqalpaqstanli urisqa jaramli barliq miynetkeshler, hayal-qizlar, jas o`spirim ha`m jasi u`lkenler xaliq xojalig`inda pida`ka`rlik miynet u` lgilerin ko`rsetti. Xalqimiz qorg`aniw qorina o`z u` lesin ayamastan qosti.