Назорат саволлари

.1. Грунтларнинг кучланиш-деформация ҳолатлари

• .1. Грунтларнинг кучланиш-деформация ҳолатлари
• Пойдеворларни лойиҳалашда заминдаги грунтларнинг физикавий, физикавий-кимёвий ва механик хоссалари кўрсаткичларидан ташқари, замин қатламларидаги кучланишларни ҳам билиш лозим. Бу кучланишлар грунтнинг хусусий оғирлигидан ҳосил бўладиган ТАБИИЙ ва иншоотдан узатиладиган ташқи юкнинг ҚЎШИМЧА БОСИМЛАРИ таъсирида юзага келади.
• Табиий босим ва унинг таъсирида ҳосил бўладиган кучланишлар ер сиртидан унинг пастки қатламларига қараб ошиб боради.
• Ташқи юкдан ҳосил бўладиган кучланишлар (босим) эса чуқурлик ошган сайин камайиб (сўниб) бориш хусусиятига эгадир. Бунда замининг ҳар бир нуқтасига кучланишларнинг олтита ташкил этувчиси (x , y, z, xy, yz , zx) таъсир қилади.

Кучланишлар ўз навбатида грунтларнинг деформацияланишига (ҳажми ва шаклининг ўзгаришига) сабаб бўлади. Нормал  кучланишлар грунт қисмларини ҳар томондан сиқиб, уларни зичлайди, бу эса ўз навбатида заррачаларнинг бир-бири билан жипслашиши ва улар орасидаги ишқаланиш кучларининг ошишига олиб келади. Пойдевор заминидаги грунтларнинг чўкишини ўрганишда, нормал кучланишларнинг вертикал ўқга тик кесимлар бўйича таъсир қилувчи максимал z ташкил этувчилари ишлатилади.

• Кучланишлар ўз навбатида грунтларнинг деформацияланишига (ҳажми ва шаклининг ўзгаришига) сабаб бўлади. Нормал  кучланишлар грунт қисмларини ҳар томондан сиқиб, уларни зичлайди, бу эса ўз навбатида заррачаларнинг бир-бири билан жипслашиши ва улар орасидаги ишқаланиш кучларининг ошишига олиб келади. Пойдевор заминидаги грунтларнинг чўкишини ўрганишда, нормал кучланишларнинг вертикал ўқга тик кесимлар бўйича таъсир қилувчи максимал z ташкил этувчилари ишлатилади.

Уринма  кучланишлар грунт қисмларини бир-бирига нисбатан ўзаро силжитиб, уларнинг мувозанат ҳолатини бузишга ҳаракат қилади. Агар грунтнинг бирор кесимидаги уринма кучланишларнинг қиймати унинг силжишга қаршилигидан катта бўлса, грунт қисмларининг силжиши ёки уларнинг пойдевор товонидан ситиб чиқарилишидек ҳолатлар юзага келиши мумкин.

• Уринма  кучланишлар грунт қисмларини бир-бирига нисбатан ўзаро силжитиб, уларнинг мувозанат ҳолатини бузишга ҳаракат қилади. Агар грунтнинг бирор кесимидаги уринма кучланишларнинг қиймати унинг силжишга қаршилигидан катта бўлса, грунт қисмларининг силжиши ёки уларнинг пойдевор товонидан ситиб чиқарилишидек ҳолатлар юзага келиши мумкин.