Nazaruy materiallar semestr o’quv materiallari Ma’ruza mavzu 1

2. Zaharli va kuchli ta’sir etuvchi moddalar bilan poroshok tayyorlash
Dori moddalar kuchli ta’sir etuvchi va Zaharli xususiyatga ega bo’lsa, DF XI ko’rsatmasi bo’yicha kukunni umumiy tarkibidagi Zaharli va kuchli ta’sir etuvchi modda miqdori 0,05g bo’lsa 1:10 yoki 1:100 nisbatdagi aralashmasi –triturati ishlatiladi. Trituratlarni ishlatish bilan kam miqdordagi moddani tortishdagi aniqliq va shu miqdorni bir xil aralashmani ta’minlaydi.

3. Triturat tayyorlash

Triturat - trituratio deb, Zaharli yoki kuchli ta’sir etuvchi moddalarni aniq tortib olish uchun kulaylik tugdirish maqsadida biror indifferent modda qo’shib tayyorlangan aralashmaga aytiladi.
XI DF ga asosan retseptda Zaharli yoki kuchli ta’sir etuvchi moddalarning umumiy miqdori 0,05g dan kam bo’lganda trituratdan foydalanish tavsiya etiladi.
Triturat tarkibidagi indifferent modda sifatida sut qandi tavsiya etiladi. Sut qandining solishtirma og’irligi ko’pchilik alkaloidlarning solishtirma og’irligiga yakin va u gigroskopik emas. Trituratlar «A» ruyxatidagi moddadan 1:100 (1:99) va «B» ruyxatidagi moddadan 1:10(1:9) nisbatda tayyorlanadi.
Trituratlarni tayyorlash Zaharli moddalardan poroshoklar tayyorlash koidasiga tula buysunadi.
Zaharli moddalardan trituratlar tayyorlanganda “Zaharli moddalar bilan ishlash, ularni berish va saqlash qoidalari” ko’rsatmalariga to’liq amal qiladi. Dorixonada Zaharli moddalar ma’sul shasx, laboratoriyada o’qituvchi nazorati ostida tortib olinadi.

Triturat tayyorlash:
Masalan: Atropin sulfatdan 10 g triturat tayyorlash kerak, deb faraz qilaylik. Buning uchun hovonchaga 9,9 g sut qandini solib maydalanadi, hovoncha tagida taxminan 0,1 g sut qandini qoldirib, qolgani kogozga olib quyiladi. Hovonchadagi sut qandi ustiga juda extiyotlik bilan 0,1 g atropin sulfat qo’shib yaxshilab aralashtiriladi va qolgan sut qandini oz-ozdan hovonchaga solib, poroshok bir xil bo’lguncha yana aralashtiriladi. Atropin sulfat «A» ruyxatiga kiradi.
Triturat solingan idish ustiga uning konsentratsiyasi va qanday modda ekanligini ko’rsatuvchi yorliq yopishtirilgan bo’lishi kerak.
1g Atropini sulfatis q 99g Sacchari lactis (yoki Trituratio atropini sulfatis 1:100 cum saccharo lactis) 0,0001 Atropini sulfatis - 0,01 triturationis.
Tayyor trituratni ogzi jips epiladigan shisha idishga solib, yuqorida yozilgandek yorliq yopishtiriladi. Uni Zaharli moddalarni saqlash koidalariga rioya qilingan holda seyfda saqlanadi.
Trituratlar dorixona retsepturasini hisobga olingan holda tayyorlab qo’yiladi va qavtlanishini oldini olish maqsadida har 15 kunda trituratlar xavonchaga solib aralashtirib turiladi. qavatlanishni aniqlash maqsadida ularga bo’yovchi modda karmin qo’shib qo’yiladi.
Masalan qo’yidagi retseptni tayyorlashni ko’rib chiqamiz:
Rp.: Atropini sulfatis 0,0002
Sacchari 0,3
Misce fiat pulvis
Da tales doses N10
Signa. Bitta poroshokdan kuniga 2 mahal ichilsin.
Pasport:

Atropin sulfat 0,002
0,0002*10 =0,002 g


Atropin sulfat triturati (1:100) =0,2g
0,002*100 =0,2g
qand poroshogi -2,8
0,3*10 =3,0
3,0 -0,2 =2,8
m_umumiy =2,8q0,2 =3,0g
m 1 ta poroshokning og’irligi 3,0∕10=0,3 g