Nazaruy materiallar semestr o’quv materiallari Ma’ruza mavzu 1

Tayyorlanishi: hovonchaga 2,8 g qand kukuni solinadi va maydalanadi. Hovonchada taxminan 0,2 g atrofida qand kukunidan qoldirib, qolganini kogozga olib quyiladi. Uning ustiga 0,2 g atropin sulfat trituratidan (1:100) qo’shib aralashtiriladi, keyin oz-ozdan qolgan qand poroshogi qo’shib bir xil poroshok hosil bo’lguncha aralashtiriladi. Tayyor poroshok 0,3 g dan mumli kogozga qadoqlanib, kogoz xaltachaga solinib, kerakli erlik epishtiriladi va surguchlab, muxr quyiladi.
YOrliqka: «Poroshok», «Extiyotlik bilan ishlatilsin», «Zaxar», «Bolalardan extiyot qiling» deb yoziladi. Retsept dorixonada qoldirilib, bemor kuliga «Signatura» yozib beriladi. Zaharli modda tagiga qizil kalam bilan chiziladi va bir martalik hamda sutkalik miqdori tekshiriladi.

Poroshoklarni sifatini tekshirish
1. Retseptning to’g’riligi.
2. Dori moddalar miqdori.
3. Tayyorlash texnologiyasi.
4. Poroshokning sochiluvchanligi.
5. Poroshokning bir xilligi.
6. qadoqlanishi.
7. Joylashtirilishi.
8. Jihozlanishi va xokazolar.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Miralimov M.M. “Farmatsevtik texnologiya asoslari” Ibn Sino.- 2001, 339 bet.
2. Miralimov M.M., Mamatmusaeva Z.Ya., Abdullaeva X.K., Azimova N. “Farmasevtik texnologiya asoslari” fanidan amaliy mashg‘ulot uchun uslubiy qo’lanma. Ibn Sino.-171 bet.
3. Texnologiya lekarstvennix form. Kondrateva T.S. taxriri ostida.- Moskva.- 1991.- 434 s
4. Yunusxo‘jaev AN. 0‘zbekiston Respublikasida farmatsevtika faoliyati.- 1 (287 b.) 2 (334 b.) 3 (433 b.) tomlar.- Toshkent.- 2001, 2001, 2003.
5- Ma’ruza

MAVZU 5. Suyuq dori turlari ta’rifi, tasnifi. Eritmalarni o’ziga xos tayyorlanishi
REJA
1.Suyuq dori shakllarini (SDSH) ta’rifi, tasnifi.
2.Eruvchanlik.
3.Erituvchilar.
4.SDSH ga dorixat yozish usullari.
5.Eritma tayyorlashni umumiy texnologik jarayoni.
6.Eritmalariga xos tayyorlash usullari.
Suyuq dorilar har tomonlama dispers sistemalar bo’lib, dispers muxitni suyuqlik va dispers fazani dori moddalar tashqil etadi. Dori moddalar har uchchala agregat holda, ya’ni suyuqlik, gaz va qattiq modda holida bo’lishi mumkin. Dispers muxit bilan boglanish holiga hamda dori moddaning (dispers faza) maydalik darajasiga qarab suyuq dorilar:
1. Haqiqiy eritma, yoki chin eritma.
2. YUqori molekulali moddalar eritmasi.
3. Kolloid eritma.
4. Osilmalar.
5. Emulsiyalar.
6. YUqorida keltirilgan eritmalar birikmasidan tashqil topgan, aralash turdagi eritmalar bo’lishi mumkin.
Suyuq dori shakllarining turlanishi erituvchi xossalariga ham bog’liq.
CHin eritmalar tarkibidagi dori moddalarning o’lchami, maydaligi jixatdan bu turdagi eritmalar ion yoki molekula holida bo’lgani uchun molekulyar dispersiyadagi yoki ion dispersiyadagi sistemalar deb yuritiladi va ularning eritma tarkibidagi zarrachalari kattaligi 1 nm dan oshmaydi. Bu erit
malarga: elektrolit bo’lmagan dori moddalar (masalan glyukoza, shakar, spirt) kiradi. Eritilgan mahsulot alohida qinetik energiyaga ega bo’lgan molekula holida ajraladi. Bir-biri bilan birlashgan agregat zarrachalar tarkibidagi molekula soni 2-3 molekuladan iborat va undan oshmaydi. Ion dispersiyasidagi sistemalarda esa zarracha o’lchami 0,1 nm dan oshmaydi. Bu sistemaga elektrolit xossadagi dori moddalar (natriy xlorid, magniy sulfat, kaliy bromid, kalsiy xlorid va boshk) kiradi. Erigan modda zarrachalari alohida ajralgan ion va ma’lum bir aniqlangan qismi molekula holida bo’ladi. CHin eritmalarni elektron mikroskop yoki ultramikroskopda karalganda ham bir tusli (gomogen) holda ko’rinadi. Ularning zarrachalari oddiy filtrda ham, mikrofiltrda ham ajralmaydi. CHin eritmalar oson diffuziyalanadi.