Nazariy fizika kursi



Download 9,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet114/280
Sana02.01.2022
Hajmi9,24 Mb.
#311944
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   280
Bog'liq
Abdumalikov A.Elektrodinamika



•  _  
d v
Bu  yerda 
v
 =   — .
o r
E ndi  (8.32)  dagi  grad A  ni  hisoblaymiz:
grad A  =   (grad A)T +  ^  g radr, 
o r
(grad A)T  =   gradH 
(
r
 -
  ^ ^  
^
162


I>ti  yerda  (gradA )T  hisoblanganda  r   o‘zgarmas  deb  oliitish  kemk  Mm 
mibabli.  bu had hisoblanganda gradient  faqat 
R
 ga tegishlidii.  Sliumhn 
<|ilib,  (8.33)  va  (8.35)  ga  asosan
R  

ЭХ
R  
v
grad A  =   —  -   - +  —  grad r  =   —  - 
R  
с 
от 
R  
с
v R  
v R
~ R + ~c~
v
с
-
  grad
Yuqoridagilarga o‘xshash g ra d r  ni  hisoblaymiz: 

(grad 
R )r 
R
 
1
gi' id r   =   —
R
°
  I + i «  
с 
от
cR
 

OR 
с  дт
с 
R
vR
с
Nihoyat,
R  
v
+
v R  
v R
~ R + 
~
v
с
R
cX
R
cX
(8.36)
(8.34)-(8.36)  ifodalarni  (8.32)  ga qo!yib.  elektr naydon kuchlangan­
ligini  ikki  qismga  ajratib  yozamiz:
E
 =  
E\
  + 
E
2
Bu  verda
E,
 
-   e  1  -
E ‘2  =
R
vR
-3
vR
 
.11
f
 _ 
v R  \
R
R
---- «
Д
----

J, V 
с  J
(8.37)
(8.38)
(8.39)
M agnit  maydon  kuchlanganligini  hisoblash  uchun  yuqoridagi  kabi 
yo‘l tu tib , elektr maydon kuchlanganligi bilan quyidagicha bogianganli- 
gini  aniqlash  m umkin:
H (t) =
1
R (
t
]
■\R(T)E(t)}.
(8.40)
(8.38)-(8.40)  ifodalarning  o‘ng  tomonidagi  kattaliklar  r ,  elektr  va 
m agnit  maydon  kuchlanganliklari  esa 
t
  vaqt  m oinentida  oliuadi.  /  - r 
vaqt  oralig‘ida  zaryadning  harakati  tufayli  yuz  beradigan  maydonning 
o;zgarishi 
R ( t )  
masofani  с  tezlik  bilan  bosib  o‘tadi.  Bu  vaqt  ichida
163


zaryad boshqa joyga ko‘chadi.  Masalan,  tekis liarakatda zaryad 
v(t — T) 
masofaga ko‘chadi.  Shuni  ta ’kidlash  lozimki,  magnit  va elektr  maydon 
kuchlanganliklari  ham m a  nuqtalarda  bir-biriga perpendikulyar ekan.
Ixtiyoriy  harakat  bajarayotgan  nuqtaviy  zaryadning  elektr  (mag­
nit)  maydonning  (8.38)  bilan  aniqlanuvchi  qismi  faqat  zaryadning  tez- 
ligiga  bog‘liq.  Shu  sababli  bu  ifoda  o‘zgarmas  tezlik  bilan  harakatla­
nayotgan  relyativistik  zaryadning  elektr  maydon  kuchlanganligi  (3.66) 
bilan mos tushishi kerak.  Buni isbotlash uchun  (8.38)  ifodadaning o'ng 
tomonidagi ham m a kattaliklarni 
t
 vaqt momentiga bog'liq holda yozish 
kerak  b o‘ladi.  Buning  uchun  (8.38)  ifodadagi  har  bir  ko'paytuvchini 
ko'rib  chiqamiz:
1.  Tezlik  o'zgarmas  bo'lganligi  uchun  uni  qaysi  vaqtda  olishning 
aham iyati  yo'q:
B u tenglikning har ikkala tom onini kvadratga oshiramiz va o'ng tom oni­
dagi  kattaliklarni 
t
  vaqtdan  r   vaqtga  o'tkazamiz.  N atijada  bu  tenglik 
o'rinli  ekanligini  ko'ramiz.
2
Bu  yerda 
R (t)
  va 
v
  ora­
sidagi  burchak 
6(t)
  bilan  bel- 
gilangan.  B u  ifodalarni  (8.38)
r,y,z)  qo'ysak,  u  (3.66)  bilan  mos 
tushishini  ko'rish  m um kin.
x
8
.1-rasm:
Elektr  maydon  kuchlan- 
ganligining ikkinchi qismi  (8.39) 
tezlik  bilan  birga  tezlanishga 
ham   bog'liq. 
M aydonning  bu 
qismi relyativistik zarrachaning
nurlanishi  bilan  bog'liq. 
Endi  maydonni  chegaraviy  hollarda ko'rib  chiqamiz:
1.  K atta  masofalarda 
(R
 —> oo):
(8.41)
(8.42)
164


Им  natijaga ko‘ra katta masofalarda ikkinchi had sekin  nolga ini ilc.nnlijM 
in Inin,  asosiy  had  b o iib   qoladi

Download 9,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   280




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish