Nazariy fizika kursi


  Zarrachalar  sistem asining



Download 9,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/280
Sana02.01.2022
Hajmi9,24 Mb.
#311944
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   280
Bog'liq
Abdumalikov A.Elektrodinamika

2.3 
Zarrachalar  sistem asining 
mexanikasi
48


Masalan,  zarrachalar  sistemasida  sodir  b o ia d ig a n   ichki  jarayon- 
larni va  uning fazoviy oicham larini  e ’tiborga  olm asdan  bir butun holda- 
gi  harakatini  o'rganish  mumkin.  B unda  sistemani  b itta  zarracha  bilan 
almashtirish  kerak  b o ia d i.  Bu  holda  (2.17)  va  (2.12)  kabi  sistemaning 
energiyasi  £ ,  impulsi    va    massasi  orasidagi  bogian ishlarn i  yozish 
mumkin:
P   =  
£   =   M e 2. 
(2.36)
с
Bu  yerda    sistemaning  bir  butun  holdagi  harakat  tezligi.
Um um iy  holda  zarrachalar  sistemasining  energiya  va  impulsini  alo- 
hida  olingan  zarrachalarning  mos  kattaliklari  orqali  yoki  energiya  va 
impuls  orasidagi  umumiy  m unosabatni  aniqlab  b o im a y d i.  Bu  yerda 
asosiy  rnuammo  zarrachalarning  o :zaro  ta ’sir  energiyasini  hisobga  olish 
bilan  b o g iiq d ir.  Shu  sababli  ushbu  k itobda  zarrachalar  sistemasining 
harakatini:
1.  0 ‘zaro  ta ’sirlashmaydigan  relyativistik  zarrachalar  sistemasi;
2.  Bir  biridan  yetarlicha katta masofalardagi  relyativistik  zarracha­
lar  sistemasi;
3.  Kuchsiz  elektromagnit  m aydon  ta ’sirida  b o ig a n   zarrachalar  sis­
temasi  kabi  sodda  modellar  m isolida  o'rganam iz.
0 ‘zaro  ta ’sirlashmaydigan  zarrachalar  sistem asi  uchun  energiya  va 
impuls  additivlik  xossasiga  ega:
f   =  
=  
( 2 - 3 7 )  
a=\ 
- 1  \ J l  -
 =  £  p.  = E  
P-38>
a—1 
a=l  у   1  —
Bu  yerda a-zarrachalarga tegishli  indeks,    zarrachalar soni.  Zarracha­
lar  o :zaro  va  tashqi  m aydon  bilan  ta ’sirlashmaganligi  uchun  har  bir 
zarrachaning  tezligi  o ‘zgannas  b o ia d i. 
Bundan  har  bir  zarracha  va 
sistemaning  energiya  va  impulsi  o ‘zgarmas  b o g iish i  kelib  chiqadi
Sistema  energiyasi  va  impulsi  ifodalaridagi  har  bir  had  alohida 
olingan  zarrachaning  energiya  va  impulsi  4-vcktorni  tashkil  qiladi.  4- 
vektorlarning  yig in d isi  yana  4-vektorni  hosil  qilishini  hisobga  olsak,

E le k t r o d in a m ik a
49


sistemaning  to'liq  4-impulsini  quyidagi  ko'rinishda  yozish  mumkin:
(2.39)
Bu  yerda p'a  va  P 1  mos  ravishda  alohida  olingan  zarracha  va  zarrachalar 
sistemasining  4-impulsi.
Sistema  4-impulsining  o 'z  -   o'ziga  skalyar  ko'paytiram iz:
Bu  kattalik  birinchidan,  invariant,  ikkinchidan  sistema  berk  bo'lganligi 
uchun  uning  ichki  tarkibiga  b og'liq   bo'linaydi.  Shuning  uchun  berk 
sistemadagi  zarrachalarning  o'zaro  ta ’sirlashishlari  bu  kattalikka  ta ’sir 
qilmaydi.  Y a ’ni
Bu  yerda  £,  P   va  Г ,   P   *  mos  ravishda  sistemada  zarrachalarning 
to'qnashishiga  qadar  va  to'qnashgandan  keyingi  energiya  ham da  im- 
pulsi.
Relyativistik  zarrachalar inexanikasiga xos b o'lgan  yana bir masala­
ni  ko'rib  chiqamiz.  Zarrachalar  sistemasining  qandaydir  К   sanoq  sis- 
tem asida  impulsi  P
 
va  energiyasi  £   bo'lsin.  Shunday  sanoq  sistemasini 
ko'rsatish  mumkinki,  unda zarrachalar sistemasining impulsi  nolga teng 
bo'lsin.  Buni  shartli  ravishda  “ inersiya  m arkazi'  yoki  qisqacha  im - 
sanoq  sistema  deb  ataladi.  К   sanoq  sistemaga  nisbatan  uning  tezligi
  o'qiga  parallel  deb  olinadi.  Bu  holda 4-iinpuls  komponentalari  uchun 
Lorentz  almashtirishlari  quyidagicha  yoziladi:
(2.40)
(2.41)
у(г.т)  b 0 ;]sin  Soddalik  uchun  bu  tezlikning  yo'nalishi  К   sistemaning
£{im)  =   £ - V ^ P x
(2.42)
(2.43)
p(i.m)  =   Py==  0) 
=   p z  =   o.
(2.44)
50


Bu  yerda 

Download 9,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   280




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish