Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Nisbiy geoxronologik usul asoslari 

Ayrim  xollarda  cho’kindi  tog’  jinslari  o’zida  ko’plab  turli  xil  qotgan  organizm  qoldiqlarini 

o’zida  mujassamlaydi.  Ularni  asosan  oxaktosh,  dolomit,  oq  bo’r,  qo’ng’ir  va  tosh  ko’mir  kabi 

cho’kindi  tog’  jinslarida  ko’plab  uchratishimiz  mumkin.  Organizm  qoldiqlari  shuningdek  bo’lakli 

---

jinslar (qumtosh, qum, gil va b. k.) va juda kamdan-kam xolda vulkan turlari orasida xam uchratish 

mumkin.  Qazilma  xolatida  organizmning  qattiq  skelet  qismi  bir  muncha keng  tarqalgan  va  yaxshi 

saqlanadi.  Qattiq  skelet  qoldiqlarining  organik  moddalari  ko’pchilik  xollarda  tuliq  yoki  qisman 

ikkilamchi  mineral  shakillanishga  almashinadi,  masalan  karbanatli  kaltsiy,  arogonit,  kremnezyom, 

oltingugurtli temir va b. k.  Bunday almashinishda organik tolalar toshlanishi yuz beradi va ularning 

tuzulishi  juda  yaxshi  saqlanadi.  Tog’  jinslarida  qurigan  organizm  qoldiqlarining  saqlanishi 

toshqotganlik deb nomlanadi. 

  

Organizm qoldiqlarining ko’pchilik qismi dengiz yotqiziqlarida uchraydi, qaysiki xayvonlarning 

saqlanishi  uchun  juda  qulay  sharoitga  ega.  Quriqlikda  xayvon  va  o’simlik  qoldiqlari  saqlanishi 

uchun  qulay  sharoit  talab  qiladi.  Kontinental  yotqiziqlar  toshqotganlikni  deyarli  o’zida 

mujassamlashtirmaydi.  Toshqotgan  qoldiqlarga  qarab  cho’kindi  va  u  bilan  bog’liq  bo’lgan 

magmatik  va  metamorfik  tog’  jinslarining  nisbiy  yoshi  tiklanadi.  Shuningdek  toshqotgan  jinslar 

yotqiziqlar va ularni o’rab turgan cho’kindilar hosil bo’lgan qadimiy geologik epoxalar xolatini va 

fizika geografik sharoitini aniqlab beradi.