Navoiy-kon metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti energo mexanika fakulteti

Misollar va echimlar
Topshiriq 10.1. Yoritish normasi barcha maydonni 25–30 Vt /m² tashkil qiladi. Agar 5 soat davomida har kuni ishlash sharti bilan ish stolida yorug`lik o`rnatsak qancha elektr energiya tejash mumkin? Xonaning yuzasi 16 m².


Yechim

1. 
   Yorug`liq normasiga qarab lampa quvvatini aniqlaymiz: P = 25–30 Vt/m² · 16m² = 400–480 Vt.
   
2. 
   Yuzasi 2 m² stolni yoritish uchun 50–60 Vt yetarli.
   
3. 
   Xususan kunlik 5 soat yoritishdan tejalish miqdori: [(400–480) Vt – (50–60) Vt] –5 s = 1,75–2,1 kVt · s,
   

30 kunda 52,5dan 63gacha kVt · s tashkil qiladi.
Elektr energiya tarifini qo`llaymiz 70 kop./kVt · s. Bu energiya
36,75 dan 44,10gacha rubl turadi. Bu summada oilangiz budjeti oshadi.


Topshiriq 10.2. Agar sovub qoladigan bir choynik choy o`rniga ikki stakan suv qaynatsak energiya qanchalik tejaladi?


Yechim. Bu jismni isitish uchun ketadigan issiqlik energiyasi uning massasi va haroratni o`zgarishiga to`g`ri proportsional:

17. 
    = s m ∆t,
    

Q – issiqlik hajmi;

• 
  – jismning solishtirma hajmi; m –jism massasi;
  

∆t – temperature o`zgarishi, Q issiqlik nisbatiga ko`ra.

Shuningdek elektr energiya sarfi isitilayotga suvning massasiga ham to`g`ri proportsional. Agar choynik sig`imi 1,5 l bo`lsa, unda 2 stakan suv sig`imi 0,4 l, energiya is`temoli bo`yicha (0,4:1,5) – 100 =

• 
  26,6 % ni hosil qiladi choynakni qaynashiga ketadigan energiyaga nisbatan.
  

Topshiriq 10.3. Davom etish vaqti 5 minut va bir xil temperature bo`lish sharti bilan vanna yoki dush qabul qilishdan qaysi biri energiya is`temoli jihatidan samaraliroq?


Yechim. Vanna sig`imi 200 litr.
Dush uchun sarflanadigan suv miqdori,


W = AVt,

W – suv sig`imi, m³;

• 
  – trubaning kesim yuzasi, 0,785 d², m², d – truba diametri , m; V – suvning tezligi, m/s;
  

t – sig`imning o`tish vaqti s.
Suyuqlikning oqish tezligi, quyidagi formula orqali aniqlanishi mumking m/s


V = 2gh ,


g – 9,81 m/s² – erkin yushish tezlanishi;
h – suyuqlikning stolb uzunligi; masalan, h = 10 m.

10. 
    lik bosimda, dush trubasining yuza diametri 0,005 m 5 minut uchun suv is`temoli :
    

W = 0,785⋅ 0,005⋅ 2 ⋅ 9,81⋅10 ⋅ 5⋅ 60 = 0,082 m³ ;

0,2 : 0,082 = 2,5 ni hosil qiladi.

Ko`rib turganimizdek dush samaradorligi 2,5 marta ko`proq.

Topshiriq 10.4. Ichki yonuv dvigatelining har 4 l benziniga taxminan 2 l azot oksidi ajraladi. Agar har bir avtomobil har yili 40km yursa va o`rtacha har 100kmga 15l sarf qilinsa har yili atmosferaga qancha azot oksidi chiqadi? Shaharda 10 ta avtomobil mavjud


Yechim. Har bir avtomobil yiliga ⁴⁰⁰⁰⁰₁₀₀ ·15 =

• 
  6000 litr benzin sarflaydi.
  

Bunda ⁶⁰⁰⁰ · 2 = 3000 litr azot oksidi yoki to`liq 4

3000 · 10000 = 30 mln litr azot oksidi chiqadi.