Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

2.
 
Xavfsizlikni tahlil qilish uslublari 

---

85 
 
Kasb kasalliklarining fizik (kasbga aloqador karlik, titrash kasalligi, nur 
kasalligi, kesson kasalligi, balandlikdan qo‘rqish kasalligi va boshqalar), biologik 
(infeksiya va parazitar kasalliklari, brutselloz, kuydirgi) va kimyoviy omillar ta’sirida 
ba’zi changlar o‘zoq vaqt nafas olinganda (pnevmokonioz, bronxit) shuningdek, 
jismoniy zo‘riqishda yoki shikastlanganda (nevrit, bursit) vujudga keladigan turlari 
farq qilinadi. 
Kasb kasalliklarining kelib chiqishiga organizmning o‘ta toliqishi va kasallikka 
qarshi kurasha olish faoliyatining pasayishi ham sabab bo‘la oladi. O‘zbekistonda 
kasb kasalliklari ro‘yxati va tegishli tavsiyanomalar O‘zbekiston Respublikasi 
Sog‘liqni saqlash Vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. 
Ishlab chiqarish texnologiyasining takomillashtirilishi ishlab chiqarish 
jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishning keng joriy 
etilishi, mehnat va dam olishning me’yorida tashkil etilishi kasbiy kasalliklarning 
kamayishiga olib keladi. 
Sanoat korxonalarida baxtsiz hodisalarni o‘rganish baxtsiz hodisalarning kelib 
chiqishiga sabab bo‘ladigan omillarni aniqlash, ularni yo‘qotish chora-tadbirlarini 
ko‘rish imkonini beradi. Bu ishlar asosan samarali xavfsiz ish usullarini qo‘llash, 
baxtsiz hodisa va kasb kasalliklarining kelib chiqishidan xoli bo‘ladigan ish sharoitini 
tashkil qilish hisobiga amalga oshiriladi. 
3. Baxtsiz hodisalarni tahlil qilish uslublari 
 
Baxtsiz hodisalarning sabablari asosan ikki usul yordamida aniqlanadi. 
1. Statistik usul
. Bu usul sanoat korxonalarida statistik hisobga olingan baxtsiz 
hodisalar materiallarini chuqur o‘rganishga asoslangan. Statistik usul baxtsiz 
hodisalarni kamaytirish borasida chora-tadbirlar ko‘rish uchun amaliy ma’lumot 
beradi va sanoatda jarohatlanishni ta’riflovchi chastota koeffitsienti, jarohatning 
og‘irlik koeffitsienti o‘rtacha ko‘rsatkichini olish imkoniyatini beradi. 
CHastotali koeffitsient (Kch) 1000 ishchi hisobiga ma’lum vaqt davomida 
sanoat korxonalarida to‘g‘ri keladigan baxtsiz hodisalarning o‘rtacha miqdorini 
ko‘rsatadi. Uni quyidagi tenglama orqali aniqlash mumkin: 

---

86 
bu erda: N - ma’lum vaqt ichida jarohatlanganlar, ya’ni baxtsiz hodisalar soni; R - 
shu vaqt ichida korxonada ishlagan ishchilarning o‘rtacha soni. 
Baxtsiz hodisaning og‘irlik koeffitsienti (Ko) har bir jarohatlanish tufayli 
o‘rtacha yo‘qotilgan ish kunlari miqdorini ifodalaydi va quyidagi tenglama bilan 
aniqlanadi: 
bu erda: D - baxtsiz hodisaga uchraganlar tomonidan yo‘qotilgan ish kunlari soni; 
Korxonaning shikastlanish darajasi, baxtsiz hodisa asorati 1000 kishi hisobiga 
quyidagi tenglama bilan aniqlanadi: 
2. 
Guruhlash usuli
baxtsiz hodisalarni bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan 
guruhlangan holda jarohatlanishlarning sodir bo‘lish chastotalarini aniqlash 
imkoniyatini beradi.