Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

2. ISH BAJARISH TARTIBI 
Ishlab turgan elektr uskunada bajariladigan ishlar naryad bilan olib borilishi 
kerak Naryad nusxasi va uni to‘ldirishga oid ko‘rsatma 
5-ilova
da ko‘rsatilgan. 
Ushbu Koidada ko‘rsatilgan xollarda ishni farmoyish asosida bajarishga ruxsat 
beriladi. 
O‘zboshimchalik bilan ishlash xamda naryad yoki farmoyishda ko‘rsatilgandan 
ortik ish bajarish, ish joyini va ish xajmini kengaytirish man kilinadi. 
Naryad bilan ish kilinayotgan elektr uskunada xar kanday boshka ishni olib 
borish, naryad bilan ish olib borayotgan shaxs yoki ushbu naryadni bergan shaxs 
bilan kelishilgan xolda bajarilishi lozim. 
Kelishuv, ish joyini tayyorlashdan oldin, naryadda (
2-jadval
yonida) 
«Kelishildi
» degan so‘z yozilib, kelishilgan shaxs imzosi bilan rasmiylashtiriladi. 
1000 V kuchlanishdan yukori bo‘lgan elektr uskunasini xamda kuchlanishidan 
kat’iy nazar xavo elektr uzatish tarmog‘ini to‘lik (joriy) ta’mirlash texnologik karta 
yoki ish bajarish loyixasi bilan bajarilishi shart. 
Elektrostansiya va podstansiyalarning 1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr
uskunalari va kabel elektr uzatish tarmog‘ida kuchlanish ostida ish bajarilayotganda 
kuyidagilarni bajarish kerak: 
- ish joyiga yakin joylashgan kuchlanish ostidagi bexosdan tegib ketish 
extimoli bo‘lgan elektr uskunani to‘sish; 
- dielektrik kalishda, bo‘lmasa izolyasiyalangan taxtachada yoki dielektrik 
gilamchada turib ishlash; 
- izolyasiyalangan dastakli asboblar yordamida (otvyortkada bundan tashkari 
sterjeni xam izolyasiyalangan bo‘lishi kerak) ishlash, mabodo bunday asbob 
bo‘lmasa, dielektrik ko‘lkopdan foydalanish zarur. 
Engi kalta yoki engi shimarilgan kiyimda ishlash, shuningdek pichok, arra, 
egov, metalli metr va boshka shunga o‘xshash asboblardan foydalanish man kilinadi. 
Agar elektr uskuna ichida egilib ishlayotgan shaxc kfddini rostlaganda, elektr 
uskunani tok o‘tkazuvchi kismi bilan shaxc orasidagi masofa 
3.1.-jadval
da 
ko‘rsatilgan masofadan kam bo‘ladigan bo‘lsa, bunday xolatda ishlash man kilinadi. 

---

22 
6-110 kV kuchlanishli elektrostansiya va podstansiyalarning elektr 
uskunasidagi to‘siksiz tok o‘tkazuvchi kismi, ishlayotgan shaxsning orka yoki ikki 
yon tomonida joylashgan xolatlarida ish bajarishi man kilinadi. 
Kuchlanish ostida bo‘lgan uskuna izolyatorlariga ximoya vositasisiz tegish 
man kilinadi. 
Xavo elektr uzatish va aloka tarmog‘ini kuchlanish ostidagi kismini (simlar, 
trosslarni) ulash yoki kesishdan oldin ularning potensiallarini tenglashtirish kerak. 
Kismlar potensialini tenglashtirish esa, ularni (kesilishi kerak bo‘lgan joyning ikkala 
tarafini) bir-biriga sim orkali ulash yoki bo‘linishi kerak bo‘lgan kismining ikkala 
tomonini aloxida-aloxida erga ulab, so‘ngra ularni xar birini umumiy bir erga ulagich 
uskunasiga ulash kerak. 
Elektr ximoya vositasidan foydalanib (izolyasiyalangan shtanga va ombirdan, 
o‘lchov shtangasi va ombirdan, kuchlanishni o‘lchovchi asboblar bilan) ishlaganda 
xodimning shu ximoya vositalarini izolyasiyalangan kismi uzunligidan boshlab, to 
elektr uskunaning kuchlanish ostida bo‘lgan tok o‘tkazuvchi kismigacha bo‘lgan 
masofagacha yakinlashishga ruxsat etiladi. 
Ochik taksimlovchi elektr uskuna va xavo elektr uzatish tarmog‘ini 
kesishishgan oralig‘ida kuchlanish ostida bo‘lgan simdan pastda joylashgan sim (tros) 
va unga taallukli izolyator va armaturalarni almashtirishda, yukorida joylashgan 
kuchlanish ostida bo‘lgan simga, almashtirish uchun mo‘ljallangan simni siltab 
tortganda, tegib ketmasligi uchun ushbu o‘zgartirilayotgan sim ustiga o‘simlik yoki 
sintetik toladan to‘kilgan arkon tashlanadi. 
Kesishgan oralikda joylashgan simning ikki erdan ikkala tarafga arkon tashlab, 
uning uchlarini langar, inshoot poydevori yoki boshka joyga tortib maxkamlash 
kerak. Simni (trosni) ko‘tarish asta-sekin bir me’yorda bo‘lishi kerak. 
Podstansiya va elektr uzatish tarmoklarida kuchlanish ostidagi simlardan 
(troslardan) yukorida joylashgan simlar (troslar) va ularga taallukli izolyator va 
armaturada ishlash korxona raxbariyati tasdiklangan ish bajarish loyixasi bo‘yicha 
olib borilishi kerak. Ish bajarish loyixasida simni osilib tushib ketmasligi chorasi 
xamda ishlab turgan elektr uzatish tarmog‘i ta’sirida xosil
bo‘lgan kuchlanishga 
qarshi ximoya choralari ko‘zda tutilishi kerak. 
Bunday ishlarni bajarishda kesishgan oralikda joylashgan simdan kuchlanishni 
olmasdan turib sim (tros) almashtirish man kilinadi. 
Xodim doimo shuni esda tutishi kerakki, agar elektr uskunada kuchlanish 
to‘satdan yo‘k bo‘lib kolsa, ogoxlantirmasdan unga yana kuchlanish berilishi 
mumkin. 

---

23 
Korong‘i tushgan paytda ish olib berilayotgan joy, yo‘lkalar, u erga borish 
yo‘li va ish joyi yoritilgan bo‘lishi kerak. 
YOritilish darajasi bir xil bo‘lib ishchi ko‘zini tindirmasligi kerak. 
YOritilmagan joyda ishlash man kilinadi.
Momakaldirok paytida xavo elektr uzatish tarmog‘i, xavo aloka tarmog‘i, 
ochik va yopik taksimlovchi elektr uskunalaridan chikkan elektr uzatish tarmog‘ida 
va elektr tarmog‘idagi ajratgichda, xavo elektr tarmog‘iga ulangan kabelda, xamda 
aloka apparatlari joylashgan xonani aloka liniyasi kirgan kismida va antenna-ustun 
joylashgan inshootlardagi barcha ishlar to‘xtatilishi kerak. 
Elektrostansiya va podstansiyani ishlab turgan elektr uskuna joylashgan 
binosida (boshkarish uskunasi, rele ximoyasi va shu uskunalar joylashgan binodan 
tashkari), yopik taksimlovchi elektr uskuna, ochik taksimlovchi elektr uskuna, kuduk, 
er osti yo‘li va xandaklarda ishlovchi barcha ishchilar xamda xavo elektr uzatish 
tarmog‘ida xizmat kiluvchi va joriy ta’mirlovchi barcha xodimlar ximoya kaskadidan 
(dubulg‘adan) foydalanishi lozim. 
Kompressor (boskon) va xavo yig‘uvchi, akkumulyator batareyasi va 
zaryadlovchi uskunalarga xizmat kiluvchi xodim elektr xavfsizligi bo‘yicha III 
gruppaga ega bo‘lishi kerak. 
Boshkarish shchitida va taksimlovchi elektr uskunalarida joylashgan 
schyotchiklarning va boshka o‘lchov asbob ko‘rsatkichlarini korxona yoki boshka 
tashkilot xodimi (xizmat safariga kelgan xodimning xukukidan foydalangan kabi) 
yakka o‘zi navbatchi ruxsati bilan yozib olishi mumkin. Agar elektr uskunada 
navbatchi bo‘lsa bu xodim elektr xavfsizligi bo‘yicha II gruppaga, navbatchisiz elektr 
uskunada esa III gruppaga ega bo‘lishi kerak. 
Er kovlash va tekislash ishlarini bajarishda