Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

 
4-ma‟ruza 
Fonetik uslubshunoslik. 
 
Reja: 
1. Fonetik stilistika nimani o`rgatadi? 
2. Muallifga hos fonetik vositalar 
3. Ijro etishga hos vositalar 
4. Fonetik stilistikaning ijodkorlar uchun ahamiyati 
 
Asosiy tayanch tushunchalar:  
 
Fonetik stilistika – fonetikaning stilistik imkoniyatlarini o`rganuvchi soha. 
Assonans – unli tovushlar uyg‘unligi. 
Alliterastiya – bir hil undov tovushlar takrori. 
Qofiya  -  she‘riy misralardagi  ayrim so`zlarning,  ba‘zan qo`shimchalarning bir hilda  o`zaro 
ohangdosh bo`lib kelishi. 
 
Fonetik stilistika nutq tovushlarining uslubistik imkoniyatlarini o`rgatadi. Bu nima degani? 
Bunda har bir tovushning nutqni ta‘sirchan, e‘tiborli qiliShdagi o`rni, maqsadni aniq va  to`g‘ri 
ifodalaSh xususiyatiga ega bo`lishi tushuniladi.  
Stilistikaning fonetik vositalari ikki hil bo`ladi: 
1. Muallifga hos vositalar. 
2. Ijro etiShga hos vositalar. 
Muallifga  hos  bo`lgan  fonetik  vositalarga  ritmika,  vazn,  qofiya,  alliterastiya,  assonans  va 
boshqa talaffuzga hos vositalar kiradi. 
Ijro  etiShga  hos  bo`lgan  vositalarga  intonastiya,  pauza,  fraza  va  logik  urg‘u,  so`zning 
emostional – ekspressiv xususiyatlari, to`liq va (to`liqsiz) chala talaffuzlar kiradi.  
Talaffuzning to`liq va to`liqsiz xususiyatlari uslubisitik vosita sifatida katta rol` o`ynaydi.  
Talaffuzning  to`liq  shakli  shifokorlar,  notiqlar,  ma‘ruza  o`quvchilar,  radio  va 
televideniedagi  boshlovchilar,  olimlar  nutqi,    o`qituvchilarning  dars  jarayonidagi    nutqida 
namoyon bo`ladi.  
To`liqsiz  talaffuz odamlar orasidagi dialogik nutqda aks etadi.  
To`liq  talaffuzda  so`zning  barcha  tovushlari,  bo`g‘inlari    aniq  aytilsa,  to`liqsiz  talaffuzda 
ba‘zi tovushlar tortilib, qisqa aytiladi va hatto bo`g‘inlar tuShib qoladi.