Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

janob, hazrati oliylari kabilar  
YUridik hujjatlarda konstitustiyada har bir so`z, jumla, fikr va mulohazaning aniq va 
to`g‘ri ifodalanishiga hizmat qilishi lozim. SHuning uchun unda kasb-korga oid, yuridik, 
diplomatik,  ma‘muriy va boshqa  terminologiyaning mavjudligi bu uslubning o`ziga hosligini 
ta‘minlab turadi: akt, guvohnoma , qaror, qidirish, elchi, nota, shartnoma, bayonot, 
deklarastiya, vizit, kodeks, qonun, modda, poshlina, protest (shikoyat), kassastiya kabilar.      
Rasmiy uslubning grammatik  xususiyatlari 
Bu uslubning ariza, tushuntirish hati, tilhat, taklifnoma kabi ko`rinishlarida jumlalar qisqa 
va aniqligi bilan ajralib turadi. Hujjatlardagi nutqiy shtamplar matnga rasmiylik belgisini 
kiritadi.  
Yuridik qonun va hujjatlarda jumlalar juda uzun, ba‘zan bir fikr yarim betlik gap orqali 
ifodalanadi. (Qonunlardan parchalar o`qiladi) 
Konstitustiya o`z tuzilishiga ko`ra bob va bo`limlarga bo`linadi. Demak, har bir 
bo`limdagi fikrlar bir- biri bilan mantiqan bog‘lanishi, biri ikkinchisini taqozo qilishi lozim. 
Shunday ekan, bunda bog‘langan qo`shma gaplar, bog‘lovchisiz qo`shma gaplar va ergash 
gapli qo`shma gaplarning ayrim turlari shu vazifani bajarishga hizmat qiladi. CHunki bunday 
qo`shma gaplarda ketma – ket ro`y beradigan, bir vaqtda yuz berishi mumkin bo`lgan, sabab- 
oqibatli, ziddiyatli voqea- hodisalar ifodalanadi. 
Ba‘zi bir yuridik hujjatlarda shahslar o`z nomi bilan atalmasdan ularning muhim belgilari 
ifodalangan birikmalar ishlatilishi mumkin: uyni ijaraga oluvchi, o`g’il qilib oluvchi, 
korhonalar, muassasalar va tashkilotlarning mansabdor shahslari yuqori martabali 
mehmon kabilar. 
Hujjatlardan shartnomalar ham murakkab sintaktik qurilishga ega. Uning kirish qismi 
alohida bandlari ko`rsatuvchi matnlar hat boshlariga ajratilgan bo`ladi. Bunday xususiyat 
matnni o`qishni va tushunishni bir muncha yengillashtiridi. 

---

 
193 
Hujjatlarning turiga ko`ra shartli qisqartmalar turg‘un birikmalar ko`p ishlatiladi. 
Masalan: harbiy hujjatlarda Oliy Bosh Qo`mondon, Mudofaa vazirligi, Bosh shtab, Qurolli