Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

yubor, tangrim. Ha, qaydasen, cho`loq qarg’a! Kalidni ber.  
 
Badiiy uslubning grammatik xususiyatlari 
Tilning gramatik shakllaridan foydalanish ham badiiy adabiyotning janr turlariga bog‘liq. 
Bunda  shoir Muqimiy narsalar nomini yasaydigan affikslarni jonli predmetga nisbatan 
ishlatadi. Masalan: 
Do`ronchaga ketdim o`tib 
Yoqamni har soat tutib, 
Yotdim ul oqshom g’am yutib 
Dashti qaroqchizor ekan. 
Muqimiy qaroqchi so`ziga jonsiz narsalar nomiga qo`shiladigan  zor affiksini qo`shib, 
yangi so`z yasagan. Bu bilan bir tomondan, ko`plik, mo`llik ma‘nosi ifodalansa, ikkinchi 
tomondan, kinoya anglatiladi, chunki qaroqchilarni jonsiz narsalar qatoriga kiritib, achchiq 
kinoya qiladi.  
Bu uslubda gap bo`laklarining odatdagi o`rni almashtirib berilishi nasirga nisbatan 
ko`proq she‘riyatda uchraydi. Bunda ijodkor ma‘lum so`zlarni ta‘kidlash, ulraning 
ta‘sirchanligini oshirish maqsadida va she‘riyat talabi bilan so`zlarning o`rnini almashtiradi.  
Oybek nazarida dabdabali ifodalar, mubolag‘a ham qochib qutulmagan. Masalan: 
Dorug’ayi kabutarhonai humoyun   (podsho kabutarhonasining boshlig’i), dorug’ayi 
kutubhonai humoyun, sizning ma’rifat daryongizdan bahramand bo`lmoq qadar ulug’ 
saodatni tasavvur etmoq imkonsizdir, saltanat tojini quyosh yanglig’ samovat doirasida 
biling, farmoni humoyun bilan bizni sarafroz qilsangiz saltanatimizning siz kabi nodir 
shahsini amrlik rutbai oliysi bilan sarafroz kilmaguncha kunglimiz qaror topmas kabi 
dabdabali, jargon ifodalarning qo`llanilishi asarning estetik qimmatini oshiradi. 
Shunday qilib, badiiy uslubning o`ziga hos tomonlarini ko`rsatadigan bunday misollarni 
ko`plab keltiriSh mumkin. 

---

 
201 
  Badiiy uslubning o`ziga hos tomonlaridan yana biri shuki, bunda undov, so`roq, buyruq 
gaplar keng qo`llanadi. Badiiy nutq lingvistik birliklar orqali estetik ma‘no ifodalaSh uchun 
hizmat qiladi.  
Badiiy adabiyotning ko`rinishlari ham hilma-hil: She‘riyat, nasr, drama kabilarning har 
biri o`ziga hos xususiyatga ega. She‘riy nutqqa hos bo`lgan uslubiy xususiyat dramada 
bo`lmasligi mumkin yoki aksincha. Shuning uchun badiiy uslubni o`rganish ko`lami keng, bu 
uslub` bo`yicha ko`p ilmiy ishlar yaratilgan. Ular bilan taniShib hulosalar chiqariladi.