Navoiy davlat pedagogika instituti "tasdiqlayman"

2. Yo’l-yo’lakay o’zgartirish
(soputstvuyushix) metodi shunisi bilan qulayki, o’qish 
sharoiti va guruhlarni tenglashtirish yoki bir xil bo’lishi shart emas, va bitta gshuruhga 
ham qo’llasa ham bo’ladi. Tadqiqotning birinchi bosqichida o’qituvchi eski an’anaviy 
odatdagi usullardan foydalanadi va olingan natijalarni batafsil tahlil qiladi. Ikkinchi 
bosqichda, u yangicha ishlaydi, o’qitishda yangi usul va vositalardan foydalanadi va 
olingan natijalar tahlil qilinadi. Agar har safar yangi usullarni qo’llash mo’ljallangan 
natijani sifatini ortishiga olib kelsa, u yangi usul yoki vositani ta’siri tufayli deb 
qaraladi. 
4. 
Qoldiqlar (ostatkov) metodi
quyidagicha: agar murakkab hodisadan, ma’lum 
shartlar bilan bog’liq qismi ajratib olinsa, ushbu hodisaning qolgan qismi boshqa guruh 
shartlar bilan bog’liq. Mazkur metod, ko’plab omillarning birgalikdagi ta’siri bilan 
bog’liq murakkab hodisalarning sabablarini tadqiq qilishda ishlatiladi. Buning uchun 
omillarning ta’siri natijasini oldindan bilishi zarur. Pedagogik tadqiqotlarda qoldiq 
metod, sinalayotgan usul mustaqil ahamiyatga ega bo’lmagan holda qo’llaniladi, uni 
boshqa usullardan ajralgan holda qo’llash mumkin emas. 
Tadqiq qilinayotgan metod, usul va o’qitish vositalarini o’quvchilarning bilimiga 
ta’sirini va rivojlantirishini aniqlash uchun, sifat va miqdor ko’rsatkichlar kerak, bularga 
qarab, pedagogik tajriba-sinov ishlarining natijalari taqqoslanadi. Amalda quyidagi 
koeffitsiyentlar ishlatiladi: 
1.
Ishga qo’yilgan ballning o’rtacha arifmetik qiymati 
x = ∑x
ί
m
ί
/N 

---

139 
2.
Tushunchaning mazmunini to’la o’zlashtirish koeffitsiyenti 
(A.V.Usova) 
X = ∑ n
ί
/nN 
3.
Tushunchani to’laqonli o’zlashtirish koeffitsiyenti (A.V.Usova) 
O = ∑ o
ί
/oN 
4.
Tushunchani boshqa tushunchalar bilan munosabati va bog’lanishlarini to’la 
o’zlashtirish koeffitsiyenti (A.V.Usova) 
S = ∑ s
ί
/sN 
5.
Bilimlarni o’zlashtirishning integral koeffitsiyenti(E.Mambetakunov) 
Ј = ∑ m
ί
/mN
Bilim darajasining global ko’rsatkichi (Kazimej Denek) 
G = ∑ R
k
P
k
6.
xi-kvadrat χ
2
kategoriyasi (M.I.Grabar, K.A.Krasnyanskaya) 
T =
8.Qo’llanilayotgan texnologiyaning samaradorlik koeffitsiyenti(A.V.Usova) 
K
e
O
e
C
e
Ј
e
G
e
a) η
k
= ----- ; b) η
o
= 
------ ; v) η
s
= -----; g) η
Ј
=----; d) η
g
= ----- . 
K
k
O
k
S
k
Ј
k
G
k
9.Bilimlarni mustahkamlik koeffitsiyenti (A.V.Usova, E.Mambetakunov) 
γ
e
K
2e
K
2k 
α = ---- , bu yerda γ
e
= ----- va γ
k
= ----- va boshq. 
γ
k
K
1e
K
1k

---

140 
10.Ishonchli ehtimollik intervali (P.M.Juchok) 
δ 
Δ = t
g 
,
m
------- 
√N – 1 
11. O’zlashtirishning samaradorlik koeffitsiyenti (V.M.Polonskiy) 
A - V 
E
(u)
= ---------100% , A – yangi metodika bo’yicha o’qitil- 
V gandagi to’g’ri javoblar soni, 
V – an’anaviy metodika bo’yicha o’qitilgandagi to’g’ri javoblar soni. 
Ular ushbu tushunchalarni qanday darajada o’zlashtirganliklarini bilish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.
Pedagogik tadqiqotning muammosi deganda nimani tushunasiz? 
2.
Pedagogik tadqiqotning ob’ekti va predmeti nima? 
3.
Tadqiqotning farazi nima va u qanday bosqichlardan iborat? 
4.
Pedagogik tajriba – sinov ishlari nima va u qanday o’tkaziladi? 
5.
Pedagogik tajriba-sinov ishlarini o’tkazishning qanday metodlarini bilasiz? 
6.
Nima uchun tajriba-sinov ishlarining natijalari matematik-statistik tahlil qilinadi?