Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

2  BOB  O’ZBEKISTONDA  XALQARO  TERRORIZMGA  QARSHI 

KURASHNING G’OYAVIY MA’NAVIY ASOSLARI  

2.1.  O’zbekistonda    xalqaro  terrorizm  qarshi  kurashning  ma’naviy  marifiy 

masalalari  

       Xalqaro terrorizm  va  diniy  ekstremizm  nafaqat  tashqi, balki ichki xafsizlikka 

xam  daxldor  masaladir.  Chunki  diniy  ekstremistik  va  xalqaro  terrorchilik 

tashkilotlari  jangarilik  usullari    bilan  hokimyat  uchun  kurashuvchi  guruxlarni 

shaklantirish,  ularni  xar  tomonlama  rag’batlantirish  va  ko’plab  quvatlashga 

intiladi.

24

 

Yurtimizda  terrorizm  va  diniy  ekstremizmni  oldini  olish  uchun  ko’plab 

ma’naviy  marifiy  ishlar  amalga  oshirilmoqda.Bu  yo’nalishda  aloxida  axamiyat 

yoshlarga qaratilgan bo’lib ularni ongini xar tomonlama ximoya qilishga qaratilgan 

xisoblanadi. 

Mamlakatimizda  yosh  avlod  tarbiyasiga  doimo  aloxida  e’tibor  bilan  qaralgan. 

2008  yilning  «Yoshlar  yili»  deb  e’lon  qilingani  xam  buning  yana  bir  yorqin 

xayotiy-amaliy  ifodasi  bo’ldi.  Shu  munosabat  bilan  qabul  qilingan  Davlat  dasturi 

doirasida  yoshlarning  manfaatlarini  yanada  to’liq  ta’minlashga  yo’naltirilgan, 

ularning  jamiyatda  o’z  o’rniga  ega  bo’lishini  kafolatlashga  xizmat  qiladigan 

xuquqiy, iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy, g’oyaviy-mafkuraviy tadbirlar tizimli tarzda 

amalga  oshirilayotganini  aloxida  takidlash  zarur.  Ayni  paytda,  Dastur  doirasida 

yosh  avlodni  xayotga  qatiy  e’tiqod  va  qarashlar  ruxida,  mentalitetimizga  yot 

bo’lgan  zararli  tasirlar  va  oqimlarga  qarshi  tura  oladigan  milliy  xamda 

umuminsoniy  qadriyatlarga  xurmat  ruxida  tarbiyalash  masalalari  bilan  bog’liq 

kompleks  chora-tadbirlar  xam  yuksak  samara  va  sifat  bilan  ro’yobga 

                                                

28  Qarang:Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashning ma’naviy ma’rifiy asoslari,-Toshkent.:Toshkent 

islom universiteti.2013.4-6  b. 

---

25 

 

chiqarilayotganini  qayd  etish  lozim.  Inson  ongi  va  qalbi  uchun  kurash  global 

xarakter  kasb  etgan  bir  davrda  bunday  masalalarga  etibor  berilishi  bejiz  emas, 

albatta. Yurtboshimiz takidlaganlaridek, «...muqaddas islom dinimizni pok saqlash, 

uni turli xil g’arazli xuruj va xamlalardan, tuxmat va buxtonlardan ximoya qilish, 

uning  asl  moxiyatini  unib  o’sib  kelayotgan  yosh  avlodimizga  to’g’ri  tushuntirish, 

islom  madaniyatining  ezgu  g’oyalarini  keng  targ’ib  etish  vazifasi  xamon  dolzarb 

bo’lib qolmoqda». 

Shundan kelib chiqib, o’quv qo’llanmada mintaqamizda diniy ekstremizm va 

terrorizmning  namoyon  bo’lishining  o’ziga  xos  xususiyatlari,  yoshlar  va  xotin-

kizlarning bunday kuchlarning asosiy nishoniga aylanishi sabablari taxlil qilingan 

va «jaxolatga qarshi marifat» g’oyasining moxiyati ochib berilgan.

25

 

Diniy  ekstremizm  va  terrorizmning  oldini  olish  va  unga  qarshi  kurashda 

O’zbekistonning o’ziga xos o’rnini xalqaro siyosatchilar va nufuzli mutaxassislar 

xam  ochiq  etirof  etishmoqda.  Qo’llanmada  O’zbekistonning  bu  boradagi  qatiy 

siyosati, Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlashdagi o’rni haqida 

xam  atroflicha  muloxaza  yuritilgan.  Shu  bilan  birga,  ijtimoiy  barqarorlik  va 

taraqqiyotni  taminlashda  yurtimizda  amalga  oshirilayotgan  keng  qamrovli 

isloxotlar,  din  soxasidagi  ilmiy  asoslangan  siyosatning  axamiyati,  fuqarolarda 

mutaassib  g’oyalarga  qarshi  mafkuraviy  immunitetni  shakllantirishning  dolzarb 

vazifalari yoritib berilgan.  

Muxokama  qilingan  masalalar  shubxasiz  murakkab  va  serqirra  mazmunga 

ega. Bir o’quv qo’lanmasi doirasida ularning barcha jixatlarini qamrab olish, to’liq 

yoritib berish nixoyatda qiyin,to’g’rirog’i mumkun emas.Shunday bo’lsada, bayon 

etilgan  fikrlar  yoshlarimiz  tomonidan  ularning  moxiyatini  tushunib  olishga 

yordam beradi, deb o’ylaymiz. 

Bilamizki  terrorizm  diniy  ekstremizmni  qurol  kuchi  bilan  to’xtatib  qolishni 

imkoni  bo’lmayapti.  Endi  ular  boshqa  yo’lni  tanlab  olib  odamlarning  ongini 

o’zgartirishga xarakat qilmoqdalar. Muxtaram Prezdentimiz buni yaxshi anglagan 

                                                

29 Xasanov A. Munavvarov Z.‖ Diniy ekstremizm va terrorizm‖ ,-Toshkent.: Toshkent islom universiteti.2013.22- 

b. 

---

26 

 

xolda  jaxolatga  qarshi  jaxolat  bilan  emas  balki  marifat    ma’naviyat    yo’li  bilan  

qarshi chiqishga undamoqdalar.  

     Bugungi  kunda  diniy  ekstremizm  va  terrorizmga  qarshi  kurash  jaxon 

xamjamiyati  uchun  eng  dolzarb  masalaga  aylandi.  Shu  jumladan,  bizning 

yurtimizda xam begunox kishilarning qoni to’kilishi, obod joylar vayron bo’lishi, 

axoli o’rtasida vaxima, parokandalik kelib chiqishining oldini olish maqsadida bu 

kabi  ishlarni  amalga  oshirmoqchi  bo’lganlarga  qarshi  qat’iy  kurash  olib 

borilmoqda.  Bu  kurashning  moxiyati,  jumladan,  Prezidentimizning:  «Xozirgi 

vaqtda  kuz  o’ngimizda  dunyoning  geopolitik,  iqtisodiy  va  ijtimoiy,  axborot-

kommunikatsiya manzarasida chuqur o’zgarishlar ruy berayotgan, turli mafkuralar 

tortishuvi  keskin  tus  olayotgan  bir  vaziyatda,  barchamizga  ayonki,  fikrga  qarshi 

fikr,  g’oyaga  qarshi  g’oya,  jaxolatga  qarshi  ma’rifat  bilan  kurashish  xar 

qachongidan  ko’ra  muxim  axamiyat  kasb  etmoqda»,  -  degan  fikrlarida  o’zining 

yorqin ifodasini topgan.

26

 

Xush, jaxolatning o’zi nima? U qanday ko’rinishlarda namoyon bo’lmoqda? 

Jaxolat    arabcha  «jaxila»  fe’lining  o’zagi  bo’lib,  bilmaslik  ma’nosini  anglatadi. 

Islom dinidan oldingi davrni «joxiliyat davri» deb atalishining sababi xam shunda. 

Kishilar  bilimsizligi,  joxilligi  tufayli  qiz  bolalarni  tiriklay  ko’mganlar,  ayollarni 

odam  o’rnida  ko’rmaganlar,  ularning  xech  qanday  xaq-xuquqlari  bo’lmagan, 

jamiyat  jinoyat  botqog’iga  botgan  zamon  bo’lgan.  Islom  dini  kelgach,  jaxolat 

o’rnini  marifat  egalladi.  U  ayol-qizlar  shanini  ko’klarga  ko’tardi  uch  qiz 

tarbiyalab,  ularni  turmushga  bergan    ona    jannattiy    bulishi,  jannat  onalar  oyog’i 

ostida ekanini baralla aytdi. Kishilar ma’rifatli bo’la boshladilar. 

        Afsuski,  bugungi  kunda  xam  jaxolat  turli  ko’rinishlarda  o’zligini  namoyon 

qilmoqda.  Shulardan  biri,  diniy  bilimsizlikdir.  Diniy  savodi  past  bo’lgan  kishilar 

o’zlarini  islom  dinining  jonkuyarlari  qilib  ko’rsatuvchi,  aslida  esa  xokimyatni 

egallashni maqsad qilib qo’ygan turli oqim vakillarining quruq vadalariga aldanib 

qolmoqdalar,  xatto  o’zlarini  qurbon  qilishgacha  yetib  bormoqdalar.  Bunday 

                                                

30 Karimov I.A. ―Dunyoviy daxriylik emas yoxud ―Xizbut-taxrir‖ning davolari xususida muloxazalar‖.-

Toshkent.:Toshkent islom universiteti.2005.166-b. 

---

27 

 

mudxish  oqibatlarni  keltirib  chiqaruvchi  bilimsizlikning  oldini  olishga  davlatimiz 

katta    etibor  qaratayotganini  takidlash  zarur.  Xaqiqiy  diniy  bilim  olaman 

deganlarga  keng  imkoniyatlar  yaratilgani  -  o’rta  maxsus  islom  bilim  yurtlari, 

Toshkent Islom istituti va Toshkent Islom universiteti kabi o’quv  yurtlari faoliyat 

ko’rsatayotgani xam jaxolatga qarshi ma’rifat bilan kurashish borasida aniq amaliy 

ishlar qilinganining yorqin ifodasidir.

27

 

  Joxillik  xam  mutaassib  oqimlarning  g’arazli  niyatlarini  amalga  oshirishiga 

zamin  yaratadigan  omillardandir.  Respublikamiz  xududiga  yashirin  tarzda  olib 

kirilayotgan  ekstremistik  ruxdagi  adabiyotlar,  tarqatilayotgan  varaqalardan 

tasirlanayotgan  va  to’g’ri  yo’ldan  adashayotganlarning  borligi  xam  buni 

tasdiqlaydi. 

Buning  oldini  olishda,  Prezidentamiz  qayd  qilganlaridek,  «...bugungi 

murakkab mafkuraviy jarayonlarni ilmiy-amaliy jixatdan atroflicha taxlil qilish va 

baxolash,  ularning  ustuvor  yo’nalishlarini  kimga  va  nimaga  qarshi  qaratilganini 

aniqlash axoli turli qatlamlariga tasirini o’rganish, milliy manfaatlarimizga, xayot 

tarzimizga  zid  bo’lgan  zararli  g’oyalar  va  mafkuraviy  xurujlarning  moxiyatini 

ochib  berish,  fuqarolarimiz  qalbida  milliy  tafakkur  va  sog’lom  dunyoqarash 

asoslarini  mustaxkamlash  aloxida  axamiyat  kasb  etadi».  Shu  bilan  birga  davr 

fuqarolarimizning  ekstremistik  oqimlar  tasiriga  tushib  qolishining  oldini  olish 

uchun qilayotgan ishlarimizni muntazam asosda takomillashtirishib borishni talab 

etayotganini xam aloxida qayd etish lozim. 

O’zini portlatish orqali  begunok kishilarning xalok  bo’lishiga, qanchadan-

qancha  bolalarning  yetimga  aylanishiga  sabab  bo’ladigan  jafokorlik  xam 

jaxolatning o’ziga xos ko’rinishidir.