Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

 
Foydalanilgan adabiyotlar. 
1
Sh.M.Mirziyoyev 2017-yil 19-sentabrda BMT Bosh Assamblyasida so’zlagan 
nutqidan.uz.avtoyul.uz
 
 
GLOBALLASHUV SHAROITIDA MILLIY MA'NAVIYATGA TAHDID 
 
Arziqulov J NavDPI Tarix fakulteti
o’qituvchisi 
Insoniyat bugun “globallashuv” degan nomni olgan, hayot suratlari tezlik bilan 
harakatga keltirayotgan jarayonni boshidan kechirmoqda. Bu tushincha kirib bormagan va 
qo’llanilmaydigan sohani o’zi qolmadi. Birinchi prezident Islom Karimov aytganidek: “ .... 
globallashuv-bu avvalo hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi demakdir”.
22
Birovlar unga insoniyatning taraqqiyotini va farovonligini ta’minlovchi omil sifatida qarasa, 
boshqa birovlar boy davlatlarning yanada boyishiga, kam taraqqiy etgan mamlakatlarning 
ularga tobe bo’lib qolishiga olib keladi, deb hisoblaydilar. 
Lekin bugungi kunda uni ma’naviyatga ta’siri, uni o’z girdobiga olish natijasida milliy 
ma’naviyatlarning yo’qolib ketishiga olib kelmoqda.
Uning quydagi sabablari bor: 
“Birinchidan, bugun insoniyat va jahon taraqqiyotida milliy ma’naviyatning roli har 
qachongiga qaraganda oshib bormoqda, u insonlarning ongi va qalbini egallashning muhum 
omiliga aylanmoqda; 
Ikkinchidan insoniyatning intellektual salohiyati yuksak darajaga ko'tarilishiga 
qaramasdan, uning ma’naviyati zaiflashib, qashshoqlashib bormoqda. Buning natijasida 
yovuzlik, zurovonlik, xudbinlik, ahloqsizlik, qasddan odam o’ldirish, odam savdosi, insoniyat 
irsiyatini butunlay barbod qiluvchi norkomaniya kabi ma’naviy illatlarning eng jirkanch 
ko’rinishlari har qachongiga qaraganda avj olmoqda; 
Uchinchidan, shiddat bilan shakllanib kelayotgan “ ommoviy ma’naviyat”ning milliy 
ma’naviyatga nisbatan tahdidi kuchayib bormoqda. Bunga javob sifatida yer kurrasida 
yashayotgan millitlar, xalqlar, hatto kam sonli etnoslarning o’z zamonlariga tayanib o’zligini 
saqlab qolishi, merosini o’zlashtirishga bo’lgan intilish to’lqinlari yuzaga kelmoqda. 
To’rtinchidan, uzoq yillar davomida rivojlangan mamlakatlarda ajdodlar bilan avlodlar 
o’rtasida o’zaro begonalashuv, yuksak iqtisodiy taraqqiyot ta’sirida shakllangan yangi inson, 
oila, ota-ona, qarindosh urug’, vatan, millat va boshqa bir qancha qadriyatlar rivojlanib, 
o’zining avj nuqtasiga etib, keyingi istiqbol uchun javob bera olmasdan qolmoqda.”
23
Mana shunday bugungi globallashuv jarayonida rivojlanshda ancha ilgarilab ketgan 
davlatlar, ular o’z ma’naviyatini rivojlantirishning muhum yo’nalishi sifatida “ommoviy 
madaniyati”ni, shu bilan birga “ommoviy ma’naviyati”ni milliy ma’naviyatga singdirish, 
ularni zaiflashtirish yo’li bilan o’zlarining ustunligini isbotlshga o’rinmoqdalar. Prezdentimiz 
tabiri bilan aytganda: “Tabiiyki “ommoviy madaniyat” degan niqob ostida ahloqiy buzuqlik 
va zo’rovonlik, indivualizm, egosentrizm g’oyalarini tarqatish kerak bo’lsa, shunung
22
Karimov I.A Yuksak ma’naviyat – yingilmas kuch. T:.
23
Otamurodov S Globallashuv ma'naviyatga ta T:. “FAN” -2013y, 184-b 

---

32 
hisobidan boylik ortirish, boshqa xalqlarning necha ming yillik an’ana va qadriyat lari, 
turmush tarzining ma’naviy negizlariga bepisandlik, ularni quparishga qaratilgan xatarli 
tahdidlar odamni tashvishga solmay qo’ymaydi 
Milliy ma'naviyatimizga qarshi tahdidlar yuzaga kelishining bugin jahonda kechayotgan 
globallashuv bilan bog'liqdir. Bugun milliy ma’naviyatning “ichidan” va “tashqarisidan” 
emirilish harbiy qurollarni ishga solib, millatimizni qaramlikka aylantirish yo’lidan emas, 
balki globallashuv harakatga keltirayotgan omillar orqali sodir bo’lmoqda. Bu jarayon 
o’zining o’ta xatarli kuch-qudrati bilan millat kuch ishlatish orqali o’ziga qaram qilishga 
qaratilgan harakatlardan xavfliroq ekanligi ma’lum bo’lmoqda. Chunki undagi asosiy 
yo’nalishni avval ong, dunyoqarash va qalbni zabt etish, u orqali esa millatni barbod 
qilishdek o’ta xatarli g’oya va amaliyot tashkil etadi. Ong dunyoqarash va qalb milliy 
zaminlardan mahrum bo’lsa, millat o’zligidan mahrum bo’lib, o’zgalarga qo’shilib, singib 
ketishi oson kechadi. Ana shu ma’noda ham bugun milliy ma’naviyatimiz xavfsizligini 
ta’minlshda, bir tomondan, milliy ong va dunyoqarashnimilliy ma’naviy meroslar asosida 
boyitib borish va globallashuv jarayonlarining avj olish darajasida ommolashtirishdek 
qo’shaloq vazifa kun tartibiga chiqmoqda.
Mustaqillik yillarida milliy ma’naviy tiklanishimi, milliy merosni o’zlashtirish, milliy 
o’zlikni anglashni rivojlantirish, o’zbek tiliga davlat maqomini berish orqali uning mavqeni 
tiklash va bir qator yo’nalishlarda katta ishlar amalga oshirildi. Bu jarayon davlatimiz 
siyosatida ustuvor vazifaga ko’tarilgan. Ammo bu amalga oshirilayotgan katta ishlar milliy 
ma’naviyatga qarshi tahdidlar batamom tugaganligini bildirmaydi. Bunday tahdidlar bugun 
faqat shaklin o’zgartirgan holatda, ya’ni to’g’ridan-to’g’ri kuch ishlatish va zo’rovonlik yo’li 
bilan emas, o’zining “maftunkorligi”, “zamonaviyligi” bilan insonlar, ayniqsa, yoshlarning 
ongi va qalbini egallash yo’li bilan milliy ma’naviyatni ichidan emirishga qaratilganligida 
namoyon bo’lmoqda.
U.Saidovning fikriga ko’ra: ”Yagona madaniyatni shakllantirish g’oyasi hozircha 
xomxayoldan boshqa narsa emas, chunkiturli xalqlarning madaniyatlari, qadriyatlari o’rtasida 
umumiy xususiyatlar mavjud bo’lsa-da, ularning namoyon bo’lish shaklari, eng muhimi, 
dunyoni idrok etish, dunyoqarashi, voqelikka bo’lgan o’zaro munosabatlar kabi bazaviy 
tushunchalarida jiddiy farqlar mavjudligi ma’lum. Xususan, har bir madaniyat, keng talqinda 
Sharq va G’arb madaniyatlari o’zining alohida genotipiga ega, shunga muvofiq ularning ichki 
rivojlanish mantig’i mavjud”
24
Xullas, yuqorida keltirilgan fikrlardan ko’rinib turibdiki, milliy ma’naviyatini yo’qotish 
orqali millatni o’ziga qaratish, uning an’ana va qadriyatlarini o’zlarining yot “ommoviy 
ma’naviyat”iga qorishtiib, uning barcha boyliklariga egalik qilishga urinishlar har doim 
bo’lib kelgan. Bugun esa bunday xavf-xatar va tahdidlar o’zining shakli-shamoilini 
o’zgartirgan holda insoniyatga o’z ta’sirini o’tkazish harakat qilmoqda