Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДАГИ 
МУҚАДДАС ҚАДРИЯТЛАРИМИЗНИНГ ЎРНИ 
Қурбонова Гулчеҳра Абдуллаевна
Навоий маданият мактаби ўқитувчиси 
 
Мустақиллигимизнинг 
илк 
куниданоқ 
ҳаётимизнинг 
барча 
жабҳаларида 
“қадриятлар”, “миллий тикланиш”, “миллий онг”, “миллий ғурур”, “миллий ифтихор” 
сингари тушунчалар тилга олина бошланди. Шунингдек, жамият маънавий ҳаётини 
соғломлаштириш ва ривожлантириш, инсон омилига катта эътибор бериш ҳам асосий 
вазифа сифатида кун тартибига қўйилди. Бу жамият олдида турган вазифаларни ҳал 
этишга оқилона ёндашишнинг кўринишидир. 
Инсонни инсон учун қадриятга айланиши, узлуксиз таълим тизимини фаол йўлга 
қўйилиши, индивидуал ривожланиш жараёнида таълим олувчининг умуминсоний 
қадриятларни ўзлаштириши, таълимнинг тузилиши ва мазмунини тубдан ўзгартириш 
таълим тизимини аксиологизациялашнинг муҳим жиҳатларини ўзида акс эттиради. 
Қадриятлар тизими асрлар давомида шаклланган табиат, жамият ва маданиятда 
тасвирий санъатда акс этган воқеликка онгли муносабат натижасида юзага келувчи 
қарашлар йиғиндисидир. Мазкур тизимнинг таркиб топтирилиши ўсмирларда 
қадриятли онг, қадриятли муносабат, қадриятли хулқ-атвор кўникмаларини 
шакллантириш имкониятини юзага келтиради. 
Умумий ўрта таълимнинг узлуксиз ривожланиши учун иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий 
шарт-шароит яратилмоқда. Жумладан, ҳукуматимиз томонидан қабул қилинган қатор, 
меъёрий ҳужжатларда ўқитишни сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш соҳасида 
қатор тадбирлар белгилаб қўйилган. Жамият ривожининг муайян даври ижтимоий 
тузилишига унинг инъикоси бўлган бирор умумаксиологик қадриятлар тизими мос 
келади ва у ижтимоий воқеалар билан боғлиқ тарзда намоён бўлади. Умуминсоний, 
миллий, диний, шахсий, педагогик тасвирий санъат қадрият шакллари ушбу тизим 
манзарасида муайян ўрин эгаллайди. Улар орасидаги фарқ, тафовут ва муносабатлар 
ушбу тизимдаги умумий ўзгаришларга боғлиқ. 
Ўсмирларда қадриятлар тизимини санъат даражасида шакллантириш учун қуйидаги 
ҳолатларга алоҳида эътибор қаратиш лозим: 
-
ўсмирларнинг ёш ва индивидуал хусусиятлари билан боғлиқликда қадриятлар 
тизимининг мураккаб тузилишини эътибордан четда қолдирмаслик, эҳтиёж 
объектларининг ўзини аниқ тизим сифатида тушуниш; 
-
ўсмирларда шакллантирилиши лозим бўлган қадриятлар тизимининг 
таркибий қисмлари, яъни мазкур тизимни ташкил қиладиган қадрият шаклларини 
аниқлаш, улар ўртасидаги боғлиқликни ҳисобга олиш; 
-
қадриятлар тизимининг шаклланиши ва амалиёти жараёнидаги таъсир, тасвир 
ва акс таъсирларни, уларнинг орасидан асосий, ички ва ташқи шаклларни ҳисобга 
олиш; 
-
муайян қадриятлар тизимининг барқарор ва ўзгариш ҳолатларини, бу борада 
ўсмирларга кўрсатиладиган касбий педагогик таъсир этиш шакл, метод ва 
воситаларини аниқлаш; 
-
ижтимоий институтлар (оила, маҳалла, таълим муассасаси, маданият)нинг 
ўсмир ёшдагилар қадриятлар тизимига таъсири, акс этиши ва унинг замон 
реалликларига мослашуви жараёнини аниқлаштириш. 
Буюк ватандошларимиз Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий, Маҳмуд 

---

268 
Музаххиб, Камолиддин Бехзод номи ғурур билан тилга олинмоқда. Янги маънавий 
ғоявий сиёсий йўналишларнинг шаклланиши ўз навбатида замонавий санъатнинг барча 
соҳаларига самарали таъсир этиб, ижодий изланишлар доирасини кенгайтириб бадиий 
тафаккур ривожи янада жадаллаштирилди. Тарихий, маданий-маънавий, ахлоқий 
кадриятларнинг кенг қатламларини қайта идрок этиш ғоялари янгиланиш тамойиллари 
меъморлик, тасвирий ва амалий безак соҳалари тизимида яққол намоён бўлмоқда.
Ўсмир ёшлар дунёқарашида, тафаккурида тарихий хотирага садоқат, муқаддас 
қадриятларимизни асраб авайлаш, ватанпарварлик, туйғусини камол топтириш 
мақсадида уларнинг касбий маҳоратларини ривожлантиришда санъат асарлари қадрият 
тимсоли бўлиб хизмат қилади. Зеро президентимиз томонидан илгари сурилган беш 
ташаббус ичида, мусиқа ва санъатни ривожлантириш орқали, ёшларимизни комиллика 
етмоғликлари, санъатга бўлган қизиғишларини янада ривожлантиришдир. Санъатга 
шайдо қалбдан тубан қалб егалари чиқмаслиги ҳаммага аён. Келажак авлодни мана шу 
йўлда тарбиялаш устозлар олдида катта машақатли йўл турибди. Бу борда 
президентимиз Ш.М.Мирзиёев томонидан 2019 йил 2- майдаги 404-буйруғида
250
белгиланган топшириқлар ижросини таъминлаш ҳамда мусиқа ва санъат 
муассасаларини олий маълумотли кадрлар билан таъминлаш бўйича қарори 
имзоланди. Бу қарори билан тасвирий санъатга бўлган дунёқарашни ўзгартириш. 
Алломаларимиздан бири Д.Дидро “Қайси миллат ўз болаларининг расм ишлашини 
худди ўқув, ёзув ҳам ҳисоблаш даражасига кўтарар экан, у фан, санъат ва 
ҳунармандчиликда бошқа халқлардан ўзиб кетади, деб бежиз айтмаган”.