Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Huquqbuzarlik sabablari. 
O’zoq asrldan buyon insoniyatning buyuk mutaffaqirlari jamiyatda huquqbuzarlikning sababini 
o’rganish va uni tugatish bilan shug’ullanib keldi. Bu muommo bilan qadimgi Grek faylasufi Aflotun, 
Arastudan boshlab to hozirga kadar barcha shark va garb donishmandlari shugullanib keldi. Bu 
haqda ayniqsa jinoiy huquqbuzarlikni oldini olish to’g’risida donishmand shunday deb kursatadi; 
«Aqlli qonunchi jinoyat uchun jazolashga majbur bo’lgandan ko’ra jinoyatning oldini olishi uchun
barcha chorani ko’radi.» 
O’zbekiston Respublikasi bozor iqtisodiyotiga o’tish bosqichida huquqbuzarlikni tugatish, va 
qarshi kursatiish eng muhim muammodir. Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimovning ta’kidlashicha 
«Bozor iqtisodiga o’tish obyektiv zarurat sifatida davr takozasi bo’lib qoldi. Bozor iqtisodiyoti 
umumbashariy hodisa bo’lib, jahon tsivilizatsiyasi rivojlanish yo’lidagi mukarrar bosqichdir». 
Hozirgi vaqtda bizda birinchidan turli huquqbuzarliklar ayniqsa jinoyat sodir qiluvchilar 
ko’paymokda. Agar sud ko’rgan ishlarning 3 dan 2 qismi fuqarolik mehnat va 3 dan 1 qismi
jinoiy ishlar bo’lsa, hozir esa sud ko’rayotgan huquqbuzarlik ishlarining ko’pchiligini jinoiy ishlar 
bo’lsa, hozir esa sud ko’rayotgan huquqbuzarlik ishlarining ko’pchiligni jinoiy ishlar tashkil qiladi. 
Bu hol huquqbuzarlikda nojuya ishlardan, jinoiy ishlarni ko’payayotganligini kursatadi. Ikkinchidan 
huquqbuzarlikni sodir qiluvchilardan voyaga yetmagan yoshlar ko’paymokda. Bular ko’pincha 
kvartiralarda ugrilik, talonchilik, boskinchilik va jamoat joylarida turli huquqbuzarliklarni sodir 
qilmokda. Uchinchidan, avval bizda ma’lum bo’lmagan huquqbuzarlikning yangi turlari paydo 
bo’ladi. Masalan; fuqarolik huquqida bozorga o’tish munosabati bilan bog’liq bo’lgan kimmatbaho 
kogozlarni sotish shartnomasini, bo’zish davlat mulki ob’yektlarini sotish shartnomasini bo’zish. 
Moliya huquqida fuqarolar tushgan daromaddan solik tulamaslik. Jinoyat huquqida-reket, odamlarni 
pul to’lash sharti bilan o’girlash va boshqalar. To’rtinchidan, jinoyat sodir qilish professional, 

---

79 
tashkiliy va halqaro boshqa davlat fuqarolari bilan birgalikda qiliinmoqda. Masalan; mafiya, o’girlik, 
banditizm va boshqa jamiyat uchun havfli bo’lgan jamyatlar. 
O’zbekiston Respublikasida huquqbuzarlikning sabablari quyidagilardan iborat;