Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Huquqiy davlat tushunchasi. 
Huquqiy davlat – jamiyatning irodasini ifoda etuvchi va uni aks ettiruvchi, qonunning 
ustuvorligiga asoslangan umumiy tashkilotdir.
Huquqiy davlatning belgilari: 
1. qonunning ustuvorligiga asoslanadi;
2. barcha fuqarolar, mansabdor shahslar, davlat organlari va tashkilotlarining qonunlarni ogishmay 
bajarishlari va unga rioya qilishlarini taqozo etadi;
3. fuqaro va davlatning amaldagi qonunlar doirasida o’zaro javobgarligini nazarda tutadi;
4. siyosiy, mafko’raviy, iqtisodiy hurfikrlikka, fikrlarning hilma-hilligiga tayanadi;
5. fuqarolarning xuquq va erkinliklarini ta'minlaydi;
6. Huquqiy madaniyatni yo’qsak darajaga kutaradi.
Jamiyatda xuquqiy davlatning roli quyidagilarda ifodalanadi:
1. Jamiyatda faoliyat kursatuvchi demokratik institutlarning rivojlanishi va barqarorligini 
ragbatlantira oladigan xuquqiy hujjat chiqarish va joriy etish.
2. Fuqarolarning xuquq va erkinlarini muhofaza qilish, ularning ijtimoiy himoyalanganligiga doir 
amaliy choralar qabul qilish. 
3. Fuqarolarning xuquq va erkinliklariga tajovo’z qiluvchi mansabdor shahslarni tegishli shaklda 
xuquqiy javobgarlikka tortishning xuquqiy mehanizmlarini ishlab chiqish va joriy etish.
Jamiyat hayotida xuquqiy davlat quyidagilarni ta'minlaydi: 
- davlat mehanizmining barcha buginlari aniq va bir maromda ishlashini;
- Huquqiy davlat organlari faoliyatida xuquqiy ijodkorlik va xuquqni qo’llaishning samaradorligi;
- hokimiyat vakolatlarini taqsimlash printsiplarini turmushga joriy etishni;
- davlat – huquqiy va siyosiy institutlarni barqarorligini;
erkin bozor iqtisodiyotini. 

---

40 
Huquqiy davlat barqarorligining huquqiy asosi – jamiyatda fuqarolarning irodasiga, ularning 
huquq va erkinliklarining himoyalanganligiga asoslangan qonuniylik va huquqiy tartibotning 
mustahkamligidir. 
Huquqiy davlat barqarorligining siyosiy asosi – siyosiy plyuralizmga asoslangan demokratik 
siyosiy tizimning mavjudligi va barqaror faoliyat kursatishidir.
Huquqiy davlat barqarorligining ijtimoiy asosi – aholining davlat tomonidan teng 
himoyalanishida ko’rinadi. 
Huquqiy davlat barqarorligining iqtisodiy asosi – erkin tadbirkorlikka va hilma-hil mulk 
shakllarini rivojlantirishga qaratilgan bozor munosabatlarining mavjudligidir.
Insonparvar xuquqiy davlatning belgilari:
1. Konstitutsiya va qonunning ustuvorligi. 
2. Davlat hokimiyati tizimining taksimlanish printsipi. 
3. Insonning xuquq va erkinliklariga rioya etish va ularni himoyalanishi. 
4. Oliy qadriyat sifatida inson ququq va erkinliklarini joriy etish shart-sharoitlarning yaratilishi. 
5. Demokratlilik. 
6. Siyosiy va xuquqiy madaniyat darajasini yo’qsalishi. 
7. Adolatli fuqarolik jamiyatini yaratilishi. 
8. Sud – xuquqiy islohotlarining o’tkazilishi. 
9. Sudning mustaqilligi. 
10. Hokimiyat vakolatlarini taksimlash va xuquqiy davlat tizimini yaratish maqsadida qonunlarni 
chiqarish va takomillashtirish. 
I.A. Karimov ta'biri bilan aytganda xuquqiy davlatning asosiy belgisi barcha fuqarolarning qonun 
oldida tengligi, konstitutsiya va qonunlarning ustunligini ta'minlashidir.
Huquqiy davlat iborasi ilk bor X1X asrda yashagan nemis olimlari K.Velker va I. Frayxer fon 
Aretin asarlarida uchraydi. 1832 yilda Robert fon Mol huquqiy davlat haqidagi ta’limotga uzluksiz 
rivojlanib boruvchi kategoriya sifatida qaragan. Keyinchalik huquqiy davlat iborasi keng tarqalib 
Rossiyada B. CHicherin, P.Novgorodsev, N.Korkunovlar tomonidan o’rganilgan.