Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o

 
 
Teodolitni tekshirish. 
     Teodolitlar  ma’lum  mexanik,  optik  va  geometrik  talablarga  javob  beradigan 
qilib yasaladi.  
     Teodolitni  ishlatishdan  oldin  uni  sinab  va  tekshirib,  kamchiligi  bor-yo‘qligini 
aniqlash,  topilgan  kamchiliklarni  yo‘qotishga  harakat  qilish  kerak.  Sinash  bilan 
tekshirishni farqi bor.  
     Sinash
  paytida  teodolit  ayrim  qismlari  ma’lum  talablarga  mos  kelish-
kelmasligi  va  detallarni  benuqson  ishlashi,  limb  bo‘laklarni  qiymati  to‘g‘riligi, 
adilak  pufakchasi  erkin  va  ravon  qo‘zg‘alishi,  buyumlar  ko‘rish  trubasidan 
ravshan ko‘rinishi. 
     Tekshirish
 deganda, uning tuzilishi sharti bo‘yicha ayrim qismlari  o‘rtasidagi 
o‘zaro  geometrik  nisbatlarni  aniqlash  tushuniladi.  Aniqlangan  kamchiliklarni 
bartaraf  qilib,  ayrim  qismlari  o‘zaro  munosabatini  keragiga  moslashga  teodolitni 
sozlash  (yustirovka)  deyiladi.  Teodolitni  sinash  va  tekshirishdan  avval  uning 
shtativga  mustahkam  o‘rnashganligini,  limb  alidada,  qarash  trubasi  o‘qlari 
atrofida ravon aylanishi, mahkamlash, ko‘tarish va  yo‘naltirish vintlari to‘g‘ri va 
bemalol  buralishini  aniqlash  kerak.  Teodolitni  tekshirganda  quyidagi  talablar 
bajarilishi shart: 
1.  Gorizontal  doira  adilagining  o‘qi  teodolitning  asosiy  o‘qiga 
perpendikulyar bo‘lishi kerak;  
2.  Qarash  trubasining  vizir  o‘qi  truba  aylanish  o‘qiga  perpendikulyar 
bo‘lishi kerak; 
3.  Qarash  trubasining  aylanish  o‘qi  teodolitning  aylanish  o‘qiga 
perpendikulyar bo‘lishi kerak; 
4. Iplar to‘rining vertikal chizig‘i trubaning aylanish o‘qiga perpendikulyar 
bo‘lishi kerak. 
Yo‘nalishlar  azimutini  o‘lchashdan  oldin  teodolitning  bussolini  ham 
tekshirish kerak.