Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti biologiyaning kontseptual asoslari

Gamеtоgеnеz, spеrmatоgеnеz, оvоgеnеz.
Gametogenez - jinsiy hujayralarning paydo bo`lishdan to otalanish qobiliyatiga ega bo`lgancha o`tadigan taraqqiyotdir. Birlamchi jinsiy hujayralar sariq xalta endodermasida vujudga keladi, keyinchalik esa gonadalar - urug`don va tuxumdonga tushadi. Ular ishqorli fosfatazaga boy bo`lib, boshqa hujayralardan yirik.
Gametogenez spermatogenez va ovogenezni o`z ichiga oladi
Spermatogenez erkak hayvon jinsiy bezlari - urug`donlarda yuz beradi. Jinsiy yetilishgacha bo`lgan hujayralar gonositlar deyilib, jinsiy yetilish paytida ular tez ko`payib, spermatogen hujayralarga aylanadi, yordamchi hujayralar esa yiriklashib, follikulyar hujayralarga aylanadi, sitoplazmasi bilan spermatogen hujayralarni o`rab oladi. Spermatogenez to`rt davr: ko`payish, o`sish, yetilish va shakllanish davrlariga bo`linadi. Spermatogenez urug`donning egri urug` naychalarida amalga oshadi. Eng “yosh” hujayralar naychaning periferik qismida, voyaga yetganlari - naychaning markaziy qismida joylashadi.
Oogenez (ovogenez) uch davr: ko`payish, o`sish, va yetilish davrlariga bo`linadi. Bu jarayonning spermatogenezdan muhim farqi shuki, u juda uzoq davom etadi. Ovogenezning ko`payish davri embrionning tuxumdonida yuz beradi, organizm tug`ilish vaqtiga kelib tugallanadi. Ayrim tadqiqotcxilar bu jarayon kemiruvcxilarda hayvonning butun umri davomida yuz berishini qayd qiladilar. Organizm tug`ilgach, tez orada uning tuxumdonida ovogenezning o`sish davri boshlanadi.
Tuxum hujayraning yetilishi urg`ochi hayvon jinsiy balog`atga yetgach, ovulyatsiyadan (uchlamchi follikul yorilib, ovotsit tuxumdondan chiqqandan) so`ng yuz beradi.
SEMENAR 17-18.
Mavzu: Rivojlanish va regeneratsiyaning konsiptual asoslari. Rivojlanish jarayoniga ichki sekretsiya bezlarining ta’siri
Darsning maqsadi: Rivojlanish va regeneratsiyaning konsiptual asoslari, rivojlanish jarayoniga ichki sekretsiya bezlarining ta’siri bo`yicha bilim, ko`nikma va malakaga ega bo`lish..