Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

Rene Blondlo.
XX asrning 20 yillari boshida mashhur fransuz fizigi, Fransiya Fanlar Akademiyasi a`zosi Rene Blondlo N-nurlar nomli yangi kashfiyot qilganligini ma`lum qiladi (rentgen nurlari bo’lgan X-nurlarga o’xshab N-nurlar deb nomlangan, Blondlo ishlagan Nansi shahrining nomidan N-nurlar deyilgan), uning fikricha n-nurlarni materiyaning barcha shakl va turlari ajratadi faqatgina yashil daraxtlar va ba`zi metallar bundan mustasno. N-nurlar papirus qog`ozi platina plitasidan o’ta oladi, lekin kalka va tosh bu nurlar uchun o’tib bo’lmas to’siq. Blondlo aynan shu kashfiyotdan keyin mashhur bo’lib ketdi. 1903-1906 yillar oralig`ida 120 ga yaqin frantsuz olimlari N-nurlar fenomenini izohlovchi, analiz qiluvchi 300 dan ortiq ilmiy maqolalar yozdilar. Blondloning o’zi 26 ta maqola va kitob nashr ettirdi. Biroq Blondlo o’z eksperimentini chet ellik olimlar oldida o’tkazishga qiynalardi, tadqiqotlar nimqorong`ulikda o’tkazilar bu esa bevosita olimning xatti-harakatlarini diqqat bilan kuzatish imkoniyatini bermasdi. 1904 yilga kelib blondloni tanqid qiluvchi, uni g`irromlikda ayblovchi ilk maqolalar paydo bo’la boshladi – bunga Blondlo tadqiqotlarini uning o’zining laboratoriyasidan boshqa joyda o’tkazib bo’lmasligi sabab bo’lgan. Eng qizig`i BuYuk Britaniya va Irlandiyalik bir guruh olimlar 1920 yilda ham N-nurlarni bor deb hisoblardilar. Blondloning ishiga bu narsa ta`sir qilmadi u yana elektrotexnikaga qaytdi va bir qancha yaxshi ishlarni chop etdi.
Psixologiya sohasidagi bunday ishlar ichida eng mashhuri ser Siril Bert nomi bilan bog`liq. U ko’zga ko’ringan ingliz psixologi, Georg VI tomonidan ritserlik unvoni berilgan. Siril Ber intellekt koeffitsienti genetik yo’l bilan o’tishi haqidagi g`oyasini isbotlash uchun monozigota egizaklarda tadqiqot olib borgan. Uning o’limidan so’ng boshqa bir guruh olimlarning aniqlashicha Bert tadqiqotlaridan olingan natijalar korellyatsiyasi boshqa egizaklar guruhi tadqiq etilayotgan bo’lsada avvalgisining natijalaridekligicha qolavergan. Bunday tasodif shubhali ko’rindi. Londonning Sunday Times gazetasida Sirel Bertni natijalarni soxtalashtirishda ayblovchi maqola chiqqandan so’ng bu narsa olimlar o’rtasida hozirgi kunda ham davom etib kelayotgan muhokamalarga olib keldi. Bir tomonda – Bert olgan natijalar noto’g`ri deb qabul qilinishini talab qilayotgan olimlar guruhi bo’lsa (Mc Askie 1978), ikkinchi tomondan olimni g`irromlikda ayblash noto’g`ri, bu shunchaki e`tiborsizlik natijasida yo’l qo’yilgan xato deb olimlar guruhi hisoblashdi (Jensen 1978).