Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

V.L.Marishuk esa psixodiagnostik testlar: prognostik ahamiyatga ega bo’lishi, ishonchlilik, turg’unlik, ilmiylik, asoslanganlik, ixtisoslashganlik, adekvatlik, ob’yektivlik, aniqlik, samaradorlik, qulaylik kabi talablarga javob berishi kerak deb ko’rsatadi.
Psixodiagnostik test sinovlarini o’tkazishdan avval psixolog quyidagi qoidalarga rioya qilishi kerak:
1. Biror test materiallarini o’tkazishdan avval u bilan yaxshilab tanishib chiqishi yoki o’zida sinab ko’rishi kerak. Bu unga testning nozik jihatlari haqida ham kengroq ma’lumotga ega bo’lish imkonini beradi hamda ba’zi xatoliklarning oldini olishga yordam beradi.
2. Test topshiriqlarini bajarishdan avval tekshiriluvchilar uning yo’riqnomasini yaxshi tushunib olishlariga erishish kerak.
3. Test topshiriqlarini bajarish jarayonida tekshiriluvchilarning mustaqil ravishda faoliyat ko’rsatishi, bir-birlariga salbiy ta’sir etmasliklarini nazorat qilib turish zarur bo’ladi, chunki bu test natijalarida aks etishi mumkin.
4. Har bir test sinovlari uchun natijalarni statistik tahlil qilish va talqin etishning aniq va asoslangan usullari ishlab chiqilgan bo’lishi kerak.
Psixodiagnostik metodlarni qo’llash muayyan tayyorgarlikni, tegishli ko’nikma va malakalarga ega bo’lishni taqozo etadi. Yuqorida keltirilgan talablar va qoidalar asosida tashkil etilgan psixodiagnostik metodlar shaxs ruhiyatini o’rganishning samarali vositasi bo’lib xizmat qiladi.
Mavzu yuzasidan nazorat savollari

1. 
   Psixodiagnostikada eng ko’p qo’llaniladigan metodlar guruhi qaysi?
   
2. 
   Psixodiagnostik testlarning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Psixodiagnostik testlar qanday talablarga javob berishi kerak?
   
4. 
   Psixodiagnostik metodlardan foydalanishning afzalliklari va kamchiliklari nimada deb o’ylaysiz?
   
5. 
   Psixologik testlar tarixi kimning nomi bilan bog’liq?
   
6. 
   Proyektiv metoddarning yuzaga kelishi va qo’llanilishi qaysi davrga to’g’ri keladi?
   
7. 
   Rus psixologiyasidagi psixodiagnostika rivojlanishining asosiy bosqichlarini sanang.
   

MAVZU: PSIXODIAGNOSTIK TEKSHIRUVDA QO’LLANADIGAN ASOSIY METODLAR HAQIDA UMUMIY MA`LUMOT

REJA:

1. 
   Metod va metodika haqida tushuncha
   
2. 
   Standartlashtirilgan va ekspert metodlarining asosiy farqlari
   
3. 
   Test standartlashtirilgan psixodiagnostik metod sifatida. Test turlari.
   
4. 
   So’rov metodi So’rovnomalar turlari.
   

Mavzu yuzasidan tayanch tushunchalar
Eksperiment (tajriba) - ruhiy jarayonlarni o`rganish uchun zarur sharoitlarni ataylab vujudga keltirib, o`rganishga yo`naltirilgan psixologik tadqiqot uslubi.
Psixologik laboratoriya - inson ruhiy jarayonlarini o`rganish maqsadida jihozlangan maxsus tadqiqotlar olib boriladigan ilmiy muassasa.
Interv’yu (interview – suhbat) - bu ijtimoiy psixologiya metodi bo`lib, qo`yilgan savollarga berilgan javob tariqasida axborotlarni to`plash usuli.
Kontent - analiz (ing.contents mazmun, Yunon. Analysis bo`laklarga ajratish) – ma`lum mazmunlarni ro`yxatga olish yo`li bilan matnlarning o`ziga xos xarakterli tomonlarini aniqlash.
Korrelyatsion tahlil (lot, sorrelativus - o`zaro munosabat) - tekshirilayotgan hodisalar yoki omillarning shakllari, belgilarining aloqadorlik darajasini (bir - biriga bog`liqligini) baholashning statistik metodi.
Kuzatish - psixologik metodlardan biri b o`lib, odamning xatti - harakatlarida namoyon b o`ladigan turli hodisalarni hisobga olish va sub`ektiv psixik hodisalar to`g`risida fikr olishdan iborat.
Kuzatuvchanlik - shaxs xususiyatlaridan biri, u kishining idrok qilish jarayonida narsalarni kamdan - kam uchraydigan ammo muhim tomonlarini payqay olishida namoyon bo`ladi.
Metod (Yunon. Methodos tadqiqot, tekshirish) - bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi.
Miqdoriy tahlil - moddalar xususiyatining tuzilishini miqdoriy jihatdan aniqlash metodlarining yi g`indisi.

Hozirgi zamon psixologiyasida juda ko’plab psixodiagnostik metodlar qo’llaniladi, ammo ularning barchasini bir xil darajada mukammal va aniqlik bilan ishlab chiqilgan deb bo’lmaydi. Nemis olimi Baumgarten hali 1935 yildayoq 15 mingdan ziyod psixodiagnostik metodlar mavjudligi haqida yozgan edi. Hozirgi kunga qadar ularning soni yildan-yilga ortib bormoqda.

Psixologiyada qo’llanilayotgan metodlarni ikki guruhga bo’lish mumkin: