Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti fizika va astronomiya o

ASBOBLAR VA ULARNI O‘RGANISH
Optik taglikka tugri burchakli ikki yoniga kengligi o‘zgarib suriladigan teshikli A ekran o‘rnatiladi. Ekrandagi teshikning yuqori qismida millimetrlarga bo‘lingan shkala bor.
Teshikning orqasiga 2 –3 sm masofada elektr lampochkadan iborat bo‘lgan yorug‘lik manbai M o‘rnatilgan. Optik taglikning suriluvchi tirgovchiga difraksion panjara V o‘rnatiladi.

1-rasm

Yorug‘lik bilan yoritilgan tirqishga qaralsa, ekranda tirqishning chap va o‘ng tomonlarida difraksion spektrlar kuzatiladi.

Monoxromatik, ya’ni rangli filtirdan o‘tgannurlar bilan yoritilgan tirqish gaqaralsa, ekranda bir qancha yorug‘ yo‘llar,ya’nimaksimumlar kuzatiladi.
Ekran shkalasidagi tirqishning markazidan kuzatilayotgan maksi­mumgacha bo‘lgan masofa optik taglikdagi shkaladan esa, tirqishdan difraksion panjaragacha bo‘lgan masofa. o‘lchanadi.
Kuzatilayotgan maksimum ko‘rinayotgan burchak tangensi esa quyidagicha topiladi:
(2)
Lekin burchak juda kichik bo‘lgani uchun sin=tg ga taxminan teng bo‘ladi. Shuning uchun ham formula (1) dagi o‘rniga qiymatini qo‘yish mumkin.


ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. 
   Difraksion panjara tirqishdan 50–60 sm uzoqlikda optik taglikka o‘rnatiladi.
   
2. 
   Yorug‘lik manbai tok manbaiga ulanadi va filtrsiz difraksion panjara orqali difraksion manzara kuzatiladi.
   
3. 
   Yorug‘lik manbai oldiga filtirlardan biri kiritiladi, va shkalaning chap o‘ngidan nolinchi maksimumga nisbatan 1, 2, 3 …. Maksimumlarning xolati va o‘lchanadi. Yorug‘ yo‘llarning kengligi tirqishning kengligini tartibga solish bilan o‘zgartiriladi.
   
4. 
   Difraksion maksimumning birinchi tartibigacha bo‘lgan o‘rtacha masofa ni, tirqishdan difraksion panjaragacha bo‘lgan masofa ga bo‘linsa, kelib chiqadi.
   
5. 
   Yorug‘likning to‘lqin uzunligini (1) formuladan 3 ta maksimum uchun topilib, ularning o‘rtacha qiymati olinadi. Kichik burchaklar uchun teng deb olish mumkin. Shuning uchun (1) formuladagi o‘rniga ning qiymatini qo‘ysak bo‘ladi.
   
6. 
   O‘rtacha va absolyut, nisbiy xatolar hisoblanadi.
   
7. 
   Yuqoridagi o‘lchashlar boshqa filtrlar uchun qaytariladi.