Navoiy davlat nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi saidov a. I., Eshquvvatov t. E., Isnonqulova n. I. Konfliktlar psixologiyasi

I BOB. KONFLIKTLAR NAZARIYASI
4
3.	1-mavzu: Konflikt. Uning mazmuni va mohiyati	4
4.	2-mavzu: Konfliktogenlar	15
5.	3-mavzu: Konfliktlarning tabiati va turlari	23
6.	4-mavzu: Konflikt funksiyalari	34
7.	5-mavzu: Konfliktlarning rivojlanishi va mexanizmlari	38
8.	II bob. Konfliktlarni hal qilishning psixologik usullari	46
9.	6-mavzu: Konfliktlarni boshqarish va tahlil qilish	46
10.	7-mavzu: Konflikt ishtirokchilarihihg mavqelari	53
11.	8-mavzu: Konfliktlarni boshqarish tartiblari va usullari	62
12.	9-mavzu: Konfliktlarni boshqarishda adolatparvarlik mezonlari	70
13.	10-mavzu: Konfliktli vaziyatda muomala madaniyati va to’g’ri muloqot qoidalari	78
14.	11 -mavzu: Faol tinglash malakasi	98
15.	12 -mavzu: Agressiya va zo’ravonlik	101
16.	III bob. Jamoadagi va oilaviy kohfliktlarning psixologik tahlili	115
17.	13 -mavzu: Jamoadagi konflikt va uni yechimga olib kelish	115
18.	14 -mavzu: Oilaviy konflitlarhihg vujudga kelish motivlari	119

136

136,1,134,3,132,5,130,7,128,9,126,11,124,13,122,15,120,17,118,19,116,21,11
4,23,112,25,110,27,108,29,106,31,104,33,102,35,100,37,98,39,96,41,94,43,92,
45,90,47,88,49,86,51,84,53,82,55,80,57,78,59,76,61,74,63,72,65,70,67
68,69,66,71,64,73,62,75,60,77,58,79,56,81,54,83,52,85,50,87,48,89,46,91,44,9
3,42,95,40,97,38,99,36,101,34,103,32,105,30,107,28,109,26,111,24,113,22,11
5,20,117,18,119,16,121,14,123,12,125,10,127,8,129,6,131,4,133,2,135

¹Карает: Работа с конфликтом: навыки и стратегия действия. Лондон, Конфликтологический центр, 2001. С.23.
^аранг: Социологический словарь. Минск, 1991. С.80.
² Каранг:Запрудский Ю.Г. Социальный конфликт. Ростов, 1992. С.54.
³Каранг: Работа с конфликтом: навыки и стратегия действия. Лондон, Конфликтологический центр, 2001. С.23.
25
2
Конфликтларни бошкариш усуллари хдмда расмлар куйидаги китоблар асосида талкин килинди. ^аранг: Handling Conflicts. Conflicts: a positive approach. Particirant’s manual. Grace Contrino Abrams Peace Education Foundation. Inc., Miami, Florida, 1997; WIN WIN. Based on the Fighting Fair model created by Fran Schmidt and Alice Friedman. Grace Contrino Abrams Peace Education Foundation. Inc., Miami, Florida, 1998.

4Konflikt tushunchasi, predmeti va obyekti
Konflikt tushunchasi va ta’rifi. Konflikt tushunchasi ilmiy adabiyotda bir xil ma’noda qo’llanilmaydi. «Konflikt» atamasining juda ko’p ta’riflari mavjud. «Konflikt» tushunchasiga nisbatan eng umumiy yondoshuvga ko’ra, u ziddiyatga umumiy tushuncha sifatida, eng avvalo, ijtimoiy ziddiyat sifatida qaraladigan tushunchadir.
Har qanday ziddiyatning rivojlanishi murakkab jarayon bo’lib, u obyektiv ziddiyatlarning yuzaga kelishi, avj olishi va hal etilishi asosida ro’y beradi. Marks nazariyasidagi sosializm g’oyasi sinfiy konfliktlarni inkor etib kelgan. XX asrning 30-yillari oxirida bir qator mualliflar tomonidan sosialistik jamiyatni «konfliktsiz» rivojlanishi, antagonistik qarama-qarshiliklarning bo’lmasligi haqidagi g’oya ilgari surilgan. Bu g’oya sosializmda ishlab chiqarish munosabatlarining ishlab chiqaruvchi kuchlar xarakteriga to’liq mos kelishi haqidagi shiorda o’zining to’la ifodasini topgan. Keyinchalik bunday mos kelish faqat bir-biriga qarshi turgan ikki tomonning birligi bilan uyg’unlashgandagina namoyon bo’lishi tan olingan. Mos kelishlik qarama-qarshiliklar birligi doirasida qo’shilgan (birlashgan) vaqtda ziddiyatlar rivojining muayyan bosqichi sifatida talqin qilingan. Boshqa guruh faylasuflar esa sosializmning asosiy ziddiyatlari bu ishlab chiqaruvchi kuchlar bilan ishlab chiqarish munosabatlari o’rtasidagi, ba’zan ishlab chiqarish bilan iste’mol o’rtasidagi, eski bilan yangi o’rtasidagi ziddiyat deb tushunganlar. Bir guruh ingliz olimlarning fikricha, «Konfliktlar bu hayotning muqarrar va ko’pincha ijodiy bo’lgan bir qismidir. Konfliktlar insonlarning maqsadlari farqlanganda yuzaga keladi.