Navoiy davlat konchilik instituti konchilik fakulteti «konchilik ishi» kafedrasi

1.1.расм. Конни очиқ усуслда қазиб олиш схемаси. 



  1 – экскаватор; 2 – автосамосвал; 3 – бульдозер; 4 – бурғулаш станоги; 5 – ишчи 

горизонтлар;             6 – портлатилган масса; 7 – фойдали қазилма уюми; 8 – скважиналар; 

9 – кирувчи траншея; 



   10 – бўш тоғ жинслар ағдармаси. 

 

Aytib  o’tilgan  ishlar  ma'lum  bir  tartibda  o’tkazilishi  kerak.  Har  bir  ish  orasida  texnik 

sharoitlarni ta'minlay oladigan kerakli vaqt oralig’idagi ochish va qazib olish ishlari frontini, asbob 

uskunalar  va  konni  butunligicha  ishlatishda  ishlab  chiqarish  va  xavfsizlik  ishlarini  to’g’ri 

taqsimlashni  tashkil  etish  lozim.  Karyer  maydoni  chegarasida  yoki  uning  uchastkasida  tartibli  va 

ketma-ket bajariladigan ochiq kon ishlariga  qazish tizimi  (sistema razrabotki) deb aytiladi. Qabul 

qilingan qazish tizimi quyidagilarni ta'minlashi kerak:  



  ishning borishidagi xavfsizlik; 



  ularning rejalashtirilishi va iqtisodiy samaradorligi; 



 

karyerning ko’zda tutilgan ishlab chiqarish quvvati; 



  zaxiralarning to’lik olinishi;  



  barcha foydali qazilmalardan kompleks foydalanish; 



  kon-zaxira (nedr) va atrof muxit muxofazasi. 

Uzoq  vaqt  ishlatiladigan  kon  laximlariga  (xandak  va  yer  osti  laximlari),  qoplovchi  jinslarni 

tashishga,  foydali  qazilma  boyliklarini  yerning  ustki  qismida  joylashgan  qabul  qilish  punktlariga 

yetkazishga,  yerning  ustki  qismidan  ishlab  turgan  gorizontga  materiallarni,  asbob-uskunalarni  va 

odamlarni  tashib  keltirishni  ta'minlab  turuvchi  ya'ni  yerning  ustki  qismidan  karyer  va  zaboyning 

ishlab  turgan  joyigacha  transportning  kelishini  ta'minlanishiga  konni  ochish  tizimi  (sxema 

vskritiya) deb aytiladi. 

Umumiy  xolda  butun  ochiq  kon  ishlari  kompleksi  bir  -biriga  bog’lik  bo’lgan  ishlab 

chiqarishning asosiy texnologik jarayonlarini o’z ichiga oladi. Bular quyidagilardan iboratdir: 



 

tog’ jinslarini va foydali qazilmalarni qazib olishga tayyorlash ishlari; 

---

48 

 



  qazish va yuklash ishlari; 



  kon massasini (qazilmani) tashish ishlari; 



 

qoplovchi  tog’  jinslaridan  ag’darmalar  hosil  qilish  (otvaloobrazovaniye),  foydali  qazilmalarni 

esa omborlarda to’plash yoki bo’shatish (skladirovaniye) ishlari. 

Agar karyerda foydali qazilmalarni birinchi boyituvchanlik yoki oxirgi maxsulotgacha qayta ishlash 

amalga oshirilsa, bular ham ishlab chiqarishning asosiy jarayonlari tarkibiga kiradi.