Навоий -2019 таълим тизимида зўравонлик (буллинг)

• Електрон (виртуал) буллинг (тажовуз) – уни киберҳужум деб ҳам аташади. Телефон ва компютер, электрон почта, интернет орқали қўрқитишни англатади. Виртуал таҳқирлаш ёшга боғлиқ эмас, у миш-миш ва ёлғон маълумотлар, саҳифаларни бузиш, салбий хабарлар ва шарҳлар юбориш, ўғирлаш ва фотосуратларни, шахсий маълумотларни тарқатиш шулар жумласидандир. Бугунги кунда электрон технологиялар асрида киберҳужум энг кўп учрайдиган тажовуз туридир.

Киберҳужумларнинг олдини олишга қандай ёрдам беришимиз мумкин?

• тажовузкорларнинг нафратларини тарқатишда фойдаланадиган ёзилган маълумотларини блоклаш;
• • кибербуллинг ҳақидаги фактларни Фаcебоок ёки Твитте хизмат провайдерларларига тақдим этиш;
• паролларингиз, шу жумладан мобил қурилмаларда ишлатиладиган паролларни ҳам ҳимоялаш.

БУЛЛИНГНИНГ САБАБЛАРИ

• Диққатни жалб қилиш;
• Кучни намойиш қилиш;
• Ноаниқликни ва қўрқувни яшириш;
• Ҳукмронлик ва устунликка бўлган эҳтиёжни қондириш.
• Бироқ, тажоввуз буллингнинг ягона сабаби эмас.

Буллинг оқибатлари

• Одам ўзига ишончини йўқотиш билан ўзида мураккаб ҳис-туйғулар, айбдорлик ҳиссини уйғотади. Жабрланувчининг жисмоний, руҳий ва интернет орқали тажовуздаги ҳолати деярли бир хил. Бу тушкунлик, психосоматик касалликларда бола мактаб ҳақида гапиришни хоҳламайди, одамови бўлиб қолади. Тажовуз оғир оқибатларга, ҳатто депрессияга ҳам олиб келиши мумкин. Бундан ташқари, тажовузга учраган болалар ўз жонига қасд қилиш хавфи остидалиги исботланган.

БУЛЛИНГГА ҚАРШИ ҚАНДАЙ КУРАШМОҚ ЗАРУР?

• Буллинг муаммоси уни пайдо бўлиши ва бартараф этишнинг фаол ва самарали усуллари ўрнатилмаганлиги сабаб ҳалиям кескинлигича қолмоқда.
• Буллинг - бу алоҳида ёки вазиятни акс эттирувчи ҳаракат эмас, жамиятнинг ҳолатининг акс эттирилиши. Ушбу модел авлоддан авлодга ўтиб келмоқда. Хусусий даражада, унга қарши курашиш бефойда, лекин шунга ўхшаш кўринишларни тузатиш мумкин.

• Билиш муҳим:
• жуда кенг тарқалган ота-оналарнинг хатоларидан бири - бу савол: ўйлаб кўрчи, балки ўзингнинг ҳам айбинг бордир! Шундай қилиб, катталар болада бошқа йўл қолдиришмайди: сиз қурбонмисиз ёки тажовузкормисиз? Ёки сиз калтаклайсиз ёки улар сизни калтакладилар. Аммо асосийси – зўравонга халақит бериш лозим. Дарсдаги қилиқларида дарсни тўхтатиб, эътибор қаратиш, уни дарс жараёнига жалб қилишга ҳаракат қилиш керак.