Nav. D. P. I tarix fakulteti tarix o`qitish metodikasi 2-”A” guruh talabasi Amontoshev Qodirning o`zbekiston tarixi fanidan tayyorlagan

Nav.D.P.I tarix fakulteti tarix o`qitish metodikasi 2-”A” guruh talabasi Amontoshev

Qodirning o`zbekiston tarixi fanidan tayyorlagan

Mustaqil ishi

Mavzu:Orol fojiasi

Reja:

• Orol dengizi
• Rus olimlarining e`tiroflari
• Orol dengizining qurib borishining salbiy oqibotlari

Mustabid tuzumning 70 yildan ko`proq da-vom etgan mustamlakachilik siyosati,uning

• Mustabid tuzumning 70 yildan ko`proq da-vom etgan mustamlakachilik siyosati,uning

O`zbekiston va O`rta Osiyo mintaqasidagi boshqa respublikalarning tabiiy xomashyo re-

surslaridan o`ylamay-netmay foydalanishi,pax-

ta yakkahokimligining izchillik bilan joriy etili-

shi bu yerda ko`p asrlar mobaynida vujudga kelgan va mavjud bo`lgan tabiiy muvozanatni

izdan chiqardi,juda murakkab ekologik muam-molarni vujudga keltirdi,shular sababli Orol muammosi halokatli tus oladi.

Orol dengizi

noyob tabiat ne`mati bo`lib,uning paydo bo`lishi O`rta Osiyodagi ikkita daryo –Amudaryo va Sirdaryo tufayli

bundan 2-2,5 mln yil muqaddam ro`y bergan.

O`rta Osiyodagi to`rt xalq-

o`zbeklar,qoraqalpoqlar,qozoqlar va

turkmanlarning tarixi eng qadim zamonlardan buyon Orol bilan bog`liq bo`lib kelgan.Orolbo`yi ana shu xalqlar

qadimgi bosqichining shakllanish beshigi hisoblandi.

Ularning ajdodlari bu yerda,o`sha vaqtdagi Xorazm vohasida yuksak madaniyati bilan ajralib turuvchi qadimgi sivilizatsiyani yaratgan.O`zining rasadxonasiga ega bo`lgan.

Qo`yqirilgan qal`a shaharchasining xarobalari (miloddan avvalgi IV asr) ana shundan dalolat beradi.

Bu yerdagi rasadxona nafaqat mamlakatimizda,shu bilan butun O`rta

Osiyo mintaqasidagi eng qadimgi rasadxona hisoblanadi.

Bu hududda eng qadimgi zamonlardan boshlab sug`orma dehqonchilik va meva turlari yetishtirilgan,ulardan yuqori hosil

olingan.Bugun vohaning o`ziga xos qulay

mikroiqlim sabab bo`lgan,u ana shu yerda Orol dengizini hosil qilgan.

Shunday qilib eng qadimgi zamonlardan buyon Orolbo`yida yashab kelgan xalqlarning taqdiri Amudaryo,Sirdaryo va Orol bilan nihoyatda bog`liq bo`lgan.

XIX asrning oxirida rus iqlimshunosi,geografi,

Peterburg akademiyasining a`zosi Aleksandr

Ivanovich Voeykov Orol dengizini keraksiz dengiz sifatida uni quritishni taklif qiladi.

Podsho hukumati uning alahsirab aytgan bu taklifini amalga oshirishga ulgura olmagan edi.

Biroq chorizmning mustamlaka-chilik siyosatini o`ziga xos usulda davom ettirgan sovet hokimiyati

mazkur taklifni juda ustamonlik

bilan amalga oshirdi.

Chorizmning Markazni boyitish sohasidagi olib borgan siyosati

illiy chekka o`lkalarning tabiiy resurslarini talon-taroj qilishga olib keldi.

Bunga ajablanmasa ham bo`ladi,-deydi I.A.Karimov-

Tabiiy va mineral xomashyo zaxiralaridan vahshiy-larcha,ektensiv usulda,juda katta harajatlar va isrof-garchilik bilan foydalanishga asoslangan sotsialistik xo`jalik yuritish tizimining butun mohiyatiga mamlakat ixtiyoridagi beqiyos boyliklarga avaylab munosabatda bo`lish g`oyasi butunlay yot edi.

Orol dengizining qurib borishi bir qator salbiy hodisalarga olib keldi:

-suvdan foydalanishda va yerlarni o`zlashtirishda ilmiy asoslarning mavjud emasligi,suvni talon-taroj qilinishiga qishloq xo`jaligining ekstensiv rivojlanishi ekin maydonlarining sho`rlanishiga,bu maydonlar bir qismini qishloq xo`jalik oborotidan butunlay tushib qoldi.

- dengiz suvining shiddat bilan pasayib borishi natijasida 3 mln ga.dan ortiq qurigan dengiz tubini qumli sahroga aylantirdi.Kuchli bo`ron-lar paydo bo`lib,tuzli qumlarni 4 km yuqoriga va 200km kenglikka tarqata boshladi.

- dengiz suvining shiddat bilan pasayib borishi natijasida 3 mln ga.dan ortiq qurigan dengiz tubini qumli sahroga aylantirdi.Kuchli bo`ron-lar paydo bo`lib,tuzli qumlarni 4 km yuqoriga va 200km kenglikka tarqata boshladi.

Bunday bo`ronlar har yili 6-9 marta,keyingi vaqatlarda esa 15 martagacha bo`lmoqda.

-Orol dengizining qurib borishi sahro maydon-larining ortib,to`qayzorlarning,ko`pgina o`sim-lik turlari,qushlar va hayvonlarning qirilib keti-shiga sabab bo`ldi.

Qizilqum va Ustyurtning sharqiy qismidagi o`simliklarning siyraklashib borishini kuchaytirdi.

Dengiz suvi sathining muntazam pasayib borishi mintaqning iqlim sharoitlarining o`z-garishiga olib keldi.Orolbo`yining iqlimi yanada keskin kontentalroq bo`lib qoldi.

• Dengiz suvi sathining muntazam pasayib borishi mintaqning iqlim sharoitlarining o`z-garishiga olib keldi.Orolbo`yining iqlimi yanada keskin kontentalroq bo`lib qoldi.

Sovuq bo`lmaydigan kunlar soni ortib ketdi,

yozda esa havo harorati 2 daraja issiqroq bo`-lib,qishda 2daraja sovuqroq bo`lib turibdi,

atmosferaning qurg`oq bo`lishi kuchaydi.

• Amudaryo va Sirdaryo havzalarida daryolarga foydalanilgan kollektor suvlarning tashlanishi natijasida suvning tarkibi yomonlashib bordi.

Daryo quyi oqimining suvlarida minerallarning haddan tashqari orti-shi suvni amalda ichish u yoqda tur-

sin,hatto sug`orish uchun ham ya-



roqsiz qilib qo`ydi.Daryo suvining minerallashuvi tufayli yer ostidagi toza linzalar ham minerallashdi.

E`tiboringiz uchun rahmat