|
Natural sonlar o‘qitish metodikasi. Kasr sonlarni kiritish o‘nli va oddiy kasrlarni o‘qitish metodikasi
Reja:
Natural sonlarni o‘qitish metodikasi
Oddiy kasrlarni kiritish va o‘qitish metodikasi.
Unli kasrlarni o‘qitish metodikasi.
Oddiy va unli kasrlar qatnashgan ifodalarda amallarni bajarish metodi.
Matematikani o‘qitish jarayonida juda ko‘p mavzular o‘rganiladi. Jumaladan natural son tushnchasi asosan garchi quyi I-IV-sinflarda o‘rganishni boshlagan bo‘lsa ham V- sinflarga asosiy qilib o‘rganish boshlanib, unda birinchi bor natural songa ta’rif berilib o‘rganiladi. Shuning uchun ham o‘quvchilar I-IV-sinflardan matematikadan nimalarni bilish kerakligi haqida umumiy talabni har bir o‘qituvchi bilishi va V- sinflar matematikasini o‘qitishi borasida amal qilishi maqsadga muvofiqdir. Buning uchun I-IV-sinf o‘quvchilari:
1. Natural sonlarini yozilishi va o‘qilishini bilish (birlik, yuzlik, minglik, millionlar); ularni har bir razryad birliklari, sinflari, sonlarini o‘qilishi; xona birliklarini million ichida bilishi; shu xona birliklari asosida talab qilinadi.
2. Asosiy arifmetik amallarni bajarilishi. Bunda har bir o‘quvchi natural sonlarni (million ichida) xona birliklariga ko‘ra tengma-teng qo‘shish; ayirish, qo‘shishni ayirish orqali topshiriqlarni bilish, natural sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish (sodda xoldagi qoldiqli bo‘lishni ham) va ularni biri orqali ikkinchisini yechilishlarini bilishi hamda bu amallarning asosiy xossalari asosida amallarning tez bajarilish, ko‘nikma va malakaga egalik malakalarini hosil qilgan bo‘lishi haqidagi fikrlarni o‘qituvchi xisobga olishi zarur bo‘ladi.
3. Miqdorlar va ularni o‘lchanishi – bunda o‘qituvchilar asosan I-IV-sinflarda turli xil o‘lchov (millimetr, santimetr, metr, kilometr) uzunlik o‘lchovlari; og‘irlik (milligramm, kilogramm, tonna va boshqalar) ulchovlari; vaqt o‘lchovlari; narhlar va boshqa ko‘rinishdagi ismli sonlar ustida bo‘ladigan arifmetik amallarni bajarilishi xaqidagi fikr mulohazalar haqida ma’lum ko‘nikma va malakaga ega bo‘lganligi haqidagi reyting ma’lumotnomasini bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
4. Algebra elementlari – sonlarni raqamlar bilan emas harflar bilan yozishni va sodda ko‘rinishdagi chiziqli tenglamalarni yecha bilishi va ularda komponentlarni tenglik yoki tengsizlikni bir tomonidan ikkinchi tomonga o‘tkazganda ishoralar almashishini bilish. sodda xarfiy ifodalarda amallarni bajarishi, algoritmini bilish taqozo qiladi.
5. Ma’lumki, boshlang‘ich sinflarda ham geometriya elementlari nuqta, to‘g‘ri chiziq, kvadrat, to‘g‘ri to‘rtburchak, uchburchak, kub kabi tushunchalarga bolalar ega bo‘ladi va ular ustida sodda o‘lchash ishlarini olib borish o‘rgatiladi. Shu bois ular obyektlar ustida sodda tushunchalarga ega bo‘ladilar.
6. Ma’lumki, sodda ko‘rinishdagi matnli masalalarni ham arifmetik am algebraik yechish yo‘llari misollarni yechishni algoritmidan xabardor bo‘lishlari haqidagi ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishi kerakligini e’tiborga olish zarurdir.
Bu yuqoridagi fikrlarga tayangan holda V-sinflarda bir natural sonlarga ta’rif beramiz va uni sanash natijasida hosil bo‘lishini ko‘rsatamiz va uni o‘qishini o‘rgatamiz. 324 – uch yuz yigirma turt yoki uni 324=3*100+210+4 ko‘rinishida o‘quvchilarga ko‘rsatiladi. So‘ngra xona birliklarini aniqlash, ajratish sinflarga ajratish va har bir sinfda qatnashayotgan xona birliklarini nomlanishi xaqidagi fikrlar berilganidan sung ularni taqqoslash xaqidagi fikr yuzaga keladi. Sungra natural sonlar ustida qushish va ayirish amallarni bajarilishi, qushish amalining asosiy xossalari haqidagi fikrlar berilganidan sung ko‘paytirish va bulish amallari haqidagi fikrlar, ayniqsa tenglama-teng ko‘paytirishdagi o‘ziga xos yozilishlarni o‘quvchilarga tushuntiriladi.
Natural son tushunchasini o‘quvchilarga o‘rgatilgandan keyin ularga ulushlar haqida, ya’ni bir butunni qismlari haqida fikr beriladi, bu o‘z navbatida oddiy kasr tushunchasini keltirib chiqaradi. Oddiy kasrni avval surat maxrajidan kichik sungra surati maxrajidan katta bo‘lganlarini ko‘rsatilib umumiy holda oddiy kasrni ko‘rinishida yozilishi, agar P>Q bulsa noto‘g‘ri P katami yoki mi? Fikrda ulushlar orqali ko‘rsatilib bulishi maxrajlarini teng bo‘lgan ikki kasrni surati katta bo‘lgani katta bo‘lishi xaqidagi qoida chiqariladi. Shuning uchun ikki kasrni taqqoslashda har doim maxrajlarni tenglashtirilib olinishi va sungra taqqoslanishi xaqida fikr qkyilishi mumkin ekanligi urganiladi. Bu tushunchalardan keyin avval maxrajlarni bir xil bo‘lgan to‘g‘ri kasrlarni qo‘shish ayirish sungra maxrajlari xar xil bo‘lgan oddiy kasrlarni qushish va ayirish xaqidagi fikrlar o‘rganiladi. Xuddi shunga o‘xshash ko‘paytirish va bo‘lish haqida o‘quvchilarga umumiy ma’lumotlar beriladi. Sungra oddiy kasrlar ustida avval ikki amal, ucha mal sungra to‘rt amal qatnashgan sonli ifodalarning son qiymatini topish algoritmni kasrlarga nisabatan bosqich amallarini tartib bilan bajarilishi xuddi natural sonlarda bajarilgani kabi bo‘lishi tushuniladi.
Sungra o‘quvchilarga maxrajida bir va nollar qatnashgan oddiy kasrlar ko‘rsatiladi, ya’ni:
Do'stlaringiz bilan baham: |
